Pripadnost, podjela…
Vodeni bivo ili Azijski bivo (lat. Bubalus bubalis) je papkar iz porodice goveda. Rod Bubalus je široko rasprostranjen u Evropi i Aziji. U 18.vijeku, divlji Azijski bivo kretao se preko južne i jugoistočne Azije do Mesopotamije i Kine. Trenutno se nalazi na ugroženoj listi životinja koja broji oko 4000 bivola, ali vrlo je moguće da više i nema čistokrvnih. Zvanični podaci FAO-a pokazali su da su bivoli prisutni u 43 zemlje i da se uzgajaju u 20% (43 naspram 212) zemalja u kojima se uzgaja stoka. Na osnovu morfoloških i bihevioralnih karakteristika, postoje 2 tipa vodenih bivola: močvarni i rječni. Morfološki, močvarni bivo je sive boje, sa bijelim prugama po tijelu, te blijedo obojenim kopitima. Mužjaci su teški 450-1000 kg. Rječni bivo je manji, ima crno tijelo bez bijelih tragova.
Rekli smo da su bivoli rasprostanjeni od istočne Azije do Blikog Istoka i u svakoj zemlji su razvile različite morfološke karakteristike. Posjeduju veliki ovir tijela, koji prate visok greben i velika tjelesna masa. Prirodno, kod ženki prednji dio tijela je uzak, a zadnji dio širok i težak, dok je kod mužjaka suprotno. Visina grebena je varljiva. Može biti od 115 cm do 150 cm. Dužina rogova je karakteristična i zavisi od rase. Dužine od 40 cm do 80 cm i oblik može biti srpasti, uvijeni, a rogovi mogu biti nagnuti na dolje ili na gore.
Reproduktivna sposobnost
U svim zemljama gdje se uzgajaju bivoli, ciklična aktivnost jajnika pojavljuje se tokom cijele godine, mada je naglašenija onda kada je sve veće trajanje dnevnog svijetla: od avgusta do februara i od aprila do jula. Oko ekvatorijalnog pojasa, gdje odnos svjetla i tame malo varira tokom godine, reproduktivna sezona je u velikoj mjeri uslovljena dostupnošću stočne hrane. Parenje divljih bivola u Sjevernoj Americi ima sezonski karakter, u kasnoj vlažnoj sezoni, februar-april. Osjetljivost na negativan fotoperiod parenja je pronađen na farmama gdje se obezbjeđuje stalna ravnoteža ishrane tokom cijele godine. Ova vrsta sezonalnosti, gdje reproduktivni događaji nijesu sinhronizovani sa dostupnošću stočne hrane, daje indikaciju da bivoli uzgajani u Italiji nisu autohtoni. Zapravo, sezonalnost slična onoj koja se nalazi u Italiji i azijskim tropskim oblastima takođe se nalazi u Venecueli, Egiptu i Kolumbiji. Svi reproduktivni problemi mogu biti riješeni obezbjeđivanjem dovoljno raspoloživog prostora za stado (najmanje 20 m² po grlu), korišćenjem bazena za plivanje i zaštite od sunčevih zraka. Naročito je važno povećati broj onih koji su u stanju da se razmnožavaju u periodima koji se karakterišu povećanjem dnevne svjetlosti. Bivoli dobijaju jedno mladunče, dok je rađanje blizanaca rijetkost. Dojenje mladunaca traje oko godinu dana i mladi bivo ostaje uz majku 2 godine. U uslovima intenzivne proizvodnje mlijeka, odvajanje teleta od majke rješava se raznim tehnikama poput zamjene mlijeka ili korišćenja manjih količina bivoljeg mlijeka. U Južnoj Americi gdje je proizvodni pravac meso, odlučenje teleta od bivolice vrši se u periodu od 7, 8 mjeseci. Prelazak na čvrstu hranu treba da bude postepen ali i nutritivno bogat, zbog uspostavljanja pravilne funkcije rumena.
Mlijeko i meso bivola
Močvarni tip se koristi za proizvodnju mesa, a rječni bivoli se koriste za proizvodnju mlijeka. Tradicionalni sir mocarela, porijeklom iz Italije, pravi se samo od mlijeka rječnih bivola.
Zanimljivo je istaći jedno istraživanje koje je sprovedeno prije par godina, u kojem se ispitivao kvalitet mesa između bivola i goveda. Naime, u istraživanju je učestvovalno 30 Holštajn-frizijskih teladi i 30 mediteranskih italijanskih bivola koji su odgajani u identičnim uslovima. Rezultati su pokazali da je bivolje meso nutritivno kvalitetnije od goveđeg. Zvanični podaci iz 2011.godine ukazuju da je od rječnog bivola proizvedeno 100 miliona litara mlijeka. Iste godine, proizvedeno je 3,5 miliona tona mesa i 1 milion kože (Food and Agriculture Organisation of the Unated Nations). Ukus mesa je sličan goveđem, međutim meso vodenih bivola je zdravija alternativa govedini zbog nižeg sadržaja holesterola i masti. Niži sadržaj masti u odnosu na meso krava može se razmotriti kroz nedovoljno akumuliranje tjelesnih lipida zbog odloženog rasta. Zbog izuzetne snage, ove životinje se upotrebljavaju i za rad. Kastriranje muških bivola se vrši sa 2 do 3 godine.
Brojnost populacije
Povećanje broja bivola posledica je povećanja rječnih bivola čiji je proizvodni pravac mlijeko-meso. Močvarni tip je ukrštan sa riječnim zbog porasta potražnje za mlijekom. U Južnoj Aziji, gdje se nalazi 78% svjetske populacije bivola, primijećen je porast proizvodnje mlijeka po grlu. U zemljama sa umrjereno kontinentalnom klimom, gdje goveda uspijevaju da pokažu svoj maksimalni potencijal, primijećeno je da se broj bivola smanjio za 46%. Istovremeno, 1961. godine procenat italijanskog bivoljeg mlijeka u Evropi bio je 14,9%, a 2014.godine je bio 94,6%. U Italiji je tri puta veća cijenjenost bivoljeg mlijeka i proivoda od mlijeka nego u drugim evropskim zemljama.
Zvanični podaci svjetskih organizacija ukazuju da se u poslednje 3 decenije broj bivola stalno povećavao u svim regionima osim u Istočnoj Evropi. Najveća ekspanzija dogodila se u zemljama Latinske Amerike, pogotovo u Brazilu gdje prema nekim izvorima populacija bivola broji oko 1,6 miliona grla. Riječni bivoli su koncentrisani uglavnom u Bangladešu, Butanu, Indiji, Nepalu, Pakistanu i Šri Lanki. Močvarni tip se uzgaja uglavnom u Bruneju, Mjanmaru, Kini, Indoneziji, Kambodži, Laou, Maleziji, Filipinima, Tajlandu i Vijetnamu, kao i drugim zemljama poput Australije i SAD. Ukupan broj u 1990. godini bio je oko 40 miliona. Ostali vodeni bivoli u svijetu (manje od 2 miliona) su uglavnom mediteranskog tipa; neki od njih mogli bi biti povezani sa rječnim ili močvarnim bivolima zbog duge istorije parenja životinja.
U Srbiji se uzgajaju ali u manjim zapatima. Populacija bivola je nekada brojala 10 000 jediniki na našim prostorima, a sada oko 500 i rasprostranjeni su neravnomjerno. Sem u Srbiji, bivola ima jos na Kosovu i Metohiji, u Makedoniji, Albaniji, Grčkoj.
Dobro je poznato da su potencijali ove vrste goveda daleko veći od trenutnih. Unapređivanje uzgoja rječnih bivola bilo bi od direktne koristi za poljoprivrednike u smislu povećanja njihovih prehrambenih standarda, prihoda i zaposlenosti. Međutim, nedostatak dobro organizovanog sistemskog genetičkog poboljšanja (testiranja), banke podataka i banke gena, nije dao šansu ovoj proizvodnji. Stoga, neophodno je uvidjeti i podržati genetski potencijal i značaj ovih životinja upravo zbog gubitka istog.
Pripremila: Dragana Radović
