Hipomagnezemija je poremećaj usljed pada koncentracije magnezijuma ispod fizioloških vrijednosti u krvi.
Ovaj se poremećaj najčešće javlja kod visokomliječnih krava rano u proljeće ili u jesen, ali takođe može zadesiti preživare svih starosnih kategorija. Nastaje nakon dužeg zimskog boravka u staji i ishrane pretežno suvom hranom (žita, koncentrati i silaža uz malo sijena), poslije čega slijedi nagli prelazak i ishrana na paši.
Subkliniĉka hipomagnezemija se može javiti kod visokomliječnih rasa u proljeće ili jesen zahvatajući cijelo krdo, bez ispoljavanja kliničkih simptoma. Krave će imati smanjenu produkciju mlijeka. Učesatlost oboljenja jako varira od geografskog podruĉja.
Nastanku hipomagnezemije doprinose:
- Manji sadržaj sirovih vlakana u mladim travama, što pospješuje motoriku digestivnog kanala (mala absorpcija i posledična dijarea, a time je smanjena resorpcija magnezijuma)
- Manja zastupljenost leguminoza koje imaju veći sadržaj magnezijuma u odnosu na mlađe trave
- Visok procenat bjelančevina kao i visok sadržaj kalijuma, što utiče na smanjivanje ikorišćenja magnezijuma
- Povećano izlučivanje magnezijuma sa mlijekom, koje starije krave ne mogu brzo i lako da nadoknade.
Mlada i sočna zelena masa sadrži puno vode, kalijuma, lako svarljivih proteina i malo magnezijuma, usljed čega dolazi do poremećaja odnosa kalcijuma, fosfora i magnezijuma u organizmu krave, pa nastupa tetanija.
Do bolesti najčešće dolazi u drugoj sedmici nakog izlaska na pašu. Grlo je u početku potišteno, ne jede, leži, a mliječnost opada. Dva dana nakon toga dolazi do tetanije pa se ukoče mišići lica i očnih jabučica. Životinje koje stoje jedva se kreću a na usta ide pjena. Kod težeg oblika krava pada na bok i povremeno dobija tetaničke napade.
Etiologija
Pošto ne postoje velika skladišta magnezijuma u organizmu, glavni uzrok nastanka hipomagnezemije jeste konzumiranje hrane siromašne magnezijumom. Magnezijum se gubi preko mlijeka, urina i fecesa. Izračunat je gubitak putem fecesa od oko 1.8g u jednom danu. Mlijeko sadrži 0.12g/l magnezijuma tako da krava koja dnevno proizvodi 30kg mlijeka gubi 3.6g. Lučenje magnezijuma putem urina je prisutno samo ukoliko postoji hipermagnezemija u krvi. Ukoliko je organizam u deficit sa ovim elementom, neće se izluĉivati putem urina. Kako bi se održala homeostaza magnezijuma neophodan je njegov konstantan unos. Biljke koje su rasle na zemljištu đubrenom kalijumom, manje apsorbuju magnezijum. Krave koje su bile na ispaši u ovakvim predjelima su podložnije nastanku ove bolesti. Još jedan važan faktor jeste sam unos hrane.
Apsorpcija magnezijuma zavisi i od koncentracije kalcijuma, kalijuma i amonijuma u hrani.
Klinička slika
Klinički znaci pašne tetanije mogu biti subakutni, akunti i perakutni.
Subakutni oblik hipomagnezemije može da tranje 2 do 3 dana, a ispoljavaju se pored opštih simptoma (smanjen rad predželudaca, smanjen apetit) i neurološki znaci:
- Potištenost
- Poremećaj u kretanju
- Pri kretanju životnja visoko podiže glavu
- Usporeno i visoko podizanje ekstremitata (Pijetlov hod)
- Tremor mišića
- Visoko podignut rep
- Učestalo uriniranje i defeciranje
Kod akutnog ili iznenadnog oblika, životinje pokazuju:
- Iznenadni strah (anksioznost)
- Podrhtavanje mišića (tremor)
- Uspravno ukočen vrat (ortotonus) ili unazad ukočen vrat (opistotonus)
- Uspravno podignute i ukočene uši
- Usporeno i visoko podizanje ekstremiteta (Pjetlov hod)
- Unezvijeren pogled
- Iskolačene oči
- Nistagmus ( titranje očiju)
- Pojačana salivacija
- Škrgutanje zubima
U subkliničkom obliku većina krava u krdu je pogođena. Krave mogu biti blago nervozne i imati smanjenu produkciju mlijeka.
Patoanatomski nalaz: Zdrave krave treba da posjeduju 0.85 mmol/l magnezijuma u plazmi. Ukoliko je nivo ovog elementa ispod fizioloških granica smatra se da je životinja već ušla u subkliničku formu hipomagnezemije, a u opasnosti je od pojave i akutne hipomagnezemije. U 80% slučajeva akutne tetanije prisutna je i hipokalcemije i hiperkalcemija. Prateći pašnu tetaniju porašće i nivo aspartat aminotransferaze (AST) i kreatin kinaze (CK). Post mortem nema patomorfoloških promjena. Može se javiti prisustvo hemoragija na srčanom mišiću i uzduž aorte. Magnezijum u urinu je odsutan, a post mortem bešika je skoro uvijek prazna.
Dijagnoza
Tačnu dijagnozu je moguće utvrditi samo na osnovu nalaza krvi. Post mortem dijagnozu ove bolesti je veoma teško utvrditi pošto nisu prisutne nikakve patološke promjene, bešika je prazna tako da urin ne možemo analizirati, a krv i tkivo nam nisu od koristi, pošto posle smrti nivo magnezijuma naglo raste.
Diferencijalna dijagnoza
Trovanje olovom:Usljed trovanja olovom mogu biti prisutne povremene konvulzije.
Konvulzija predstavlja medicinsko stanje u kojem se tjelesni mišići brzo i uzastopno grče i opuštaju, što dovodi do nekontrolisanog trešenja tijela.
Sljepilo je uglavnom simptom trovanja olovom. Nije prisutna Hyperaesthesia.
Mliječna groznica: Prisutna je Hyperaesthesia. Najznačajniji podatak kod diferencijalne dijagnoze jeste saznanje da je krava pred partus. Mnoge krave su u isto vrijeme i hipokalcemične i hipomagnezemične, zbog čega u praksi nije jako važno da kliničar diferencijalno dijagnostikuje ove dvije bolesti.
Acetonemija: Prisutna je Hyperaesthesia. Krava liže zidove i pod, zbog čega je lako razlikovati ove dvije bolesti.
Listerioza: Pomoć za razlikovanje bolesti je visoka temperatura kod listerioze.
Bovina spongioformna encefalopatija: Odsustvom poboljšanja usljed davanja terapije na pašnu tetaniju može se posumnjati na spongioformnu encefalopatiju.
Hyperaesthesia-prevelika osjeljivost čula na stimulus
Terapija
Davanje lagane infuzije rastvora magnezijuma i kalcijuma sa glukozom, zatim (100g kalcijum glukonata, 25g magnezijum sulfata, 20g borne kiseline, 50 do 100g glukoze, u 500 do 1000 ml redestilovane vode). Moguće je primijeniti 100-200 ml 20% rastvora magnezijum sulfata, šro se preporučuje kod latentnih oblika. Kao i davanje magnezijum oksida 50g, 5-6 dana sa hranom ili rastvoren sa vodom, ili putem sonde.
Ukoliko se rano počne sa liječenjem u 80% slučajeva životinja biva izliječena. Kod subakutne uspjeh liječenja je skoro 100.
Izvor: Prktikum, Bolesti preživara