Proizvodnja živinskog mesa i jaja je kompleks tehnoloških inovacija koji se stalno razvija sistemski pronalazi nova rješenja u genetskom poboljšanju živine, njenoj ishrani i tehnici gazdovanja.
Živinska proizvodnja pruža veliku mogućnost relativno brze proizvodnje animalnih proizvoda u kojoj početni kapital može biti različit, a radna snaga članovi domaćinstva ili unajmljeni radnici. Bavljenje živinarstvom može biti glavni ili dopunski posao.
Kvalitetan priplodni materijal lako je dostupan i njegova nabavka zavisi isključivo od finansijske moći države i farmera.
U svijetu se cjelokupno držanje živine odvija kroz tri osnovna sistema:
- Ekstenzivan,
- Poluintenzivan i
- Intenzivan
U zemljama sa razvijenim živinarstvom prisutna je i nova podjela nastala kao posljedica zahtjeva potrošača.
Cjelokupno živinarstvo se dijeli na dva sistema:
- Konvencionalno ( intenzivno)
- Alternativno živinarstvo.
Ekstenzivni sistem
Slobodno gajenje živine je gajenje u primitivnim, odnosno ekstenzivnim uslovima. Živina se gaji na širokoj okućnici, pašnjacima, voćnjacima, jezerima, barama na kojima se obično nalaze nadstrešnice ili pokretni živinarnici, sa vrlo malo opreme, obično pojilice i hranilice napravljene od priručnog materijala. Za ekstenzivan sistem držanja potrebne su velike slobodne površine na kojima će živina moći da nađe sebi dovoljno hrane. Ekstenzivna proizvodnja daje vrlo slabe proizvodne rezultate, ali su i ulaganja u tu proizvodnju minimalna. Gaje se uvijek manje produktivne rase koje dobro podnose skromne uslove smještaja, ishrane i njege.
Uprkos naporima da se razvije intenzivna živinarska proizvodnja, ekstenzivni sistemi još uvijek ne gube mnogo važnosti u zemljama u razvoju. Ekstenzivno gajenje je aktivnost bazirana na dugogodišnjem iskustvu. Više od 90% ruralnih domaćinstava u svijetu drži jednu ili više vrsta „ domaće živine“ ( kokoške, patke, ćurke, guske) i svi članovi domaćinstva mogu da učestvuju u njihovom gajenju. Loša strana ekstenzivnog gajenja je visok mortalitet živine i širenje raznih bolesti, loša ishrana i smještaj, nepostojanje odgajivačkog programa za unpređenje proizvodnje, loši rezultati, nepostojanje organizovanog marketinga, izostanak razvojnih ulaganja, loša osposobljenost proizvođača.
Ekstenzoivan sistem ima izvjesnu perspektivu čak i u zemljama sa razvijenim živinarstvom. Danas se dosta traže meso i jaja kokoši koje se gaje na ekstenzivan način, odnosno tzv. „ zdravstveno bezbjedna hrana“ čija je cijena nekoliko puta skuplja od proizvoda koji se dobijaju u intenzivnom sistemu mnogim zemljama.
Primjer ekstenzivnog sistema u živinarstvu. Izvor: WATTAgNet
Poluintenzivni sistem
Sistem podrazmijeva da živina ima sagrađene stabilne žiniranike koji mogu biti razni adaptirani objekti ili strogo namjenski živinarnici, a uslov je da imaju velike ispuste na kojima živina može slobodno da se kreće. U poluiontenzivnom sistemu ambijent nije kontrolisan, živinarnici su sa prirodnom ventilacijom, nerijetko poluotvoreni objekti bez dobre opreme za ishranu i napajanje, sa neriješenim sistemom osvjetljenja i bez velike brige odgajivača za živinu. Briga o živini je ipak veća nego u ekstenzivnom sistemu, ulaganja u opremu, objekte i živi materijal su značajna, a u većini slučajeva se proizvodi i za tržište. Sistem gajenja je u značajnom procentu zastupljen u seoskim domaćinstvima gdje se gaji ograničen broj živine. Ovo je uglavnom proizvodnja seoskog karaktera.
Intenzivni sistem
Ovaj način predstavlja gajenje živine u zatvorenim objektima u kojima je riješen sistem automatske izmjene vazduha, automatskog hranjenja i napajanja, kao i maksimalne preventivne i zdravstvene zaštite. U intenzivnom sistemu se gaje produktivne rase i hibridi koji ostvaruju visoku proizvodnju. Proizvodnja brojlerskog mesa i jaja u velikim organizovanim serijama ima tipičan karakter industrijske proizvodnje. Velika i stalna ulaganja u nabavku kvalitetnog hibridnog materijala , izgradnja uslovnih živinarnika i njihovo opremanje funkcionalnom automatskom opremom je prioritetan zadatak odgajivača koji se danas bavi proizvodnjom mesa ili jaja za tržište.
Proizvoidnja se odlikuje vrlo brzim obrtom uloženih sredstava, što proizilazi iz bioloških osobina hibridne živine. Ona brzo raste i ima veliku moć reprodukcije.
Intenzivna proizvodnja se bazira na:
- Izgradnji savremenih živinarnika za držanje živine,
- Korišćenju hibrida visokog genetskog potencijala,
- Korišćenju živine na bazi jednog proizvodnog ciklusa,
- Uvođenju savremenih tehnoloških postupaka u proces proizvodnje.
Intenzivni sistem u živinarstvu. Izvor: Agro4africa
Savremeni metodi gajenja na principima intenzivne proizvodnje uticali su na to da se cijena po jedinici proizvoda smanji, pa su živinsko meso i jaja postali konkurentni ostalim proizvodima i životnim namirnicama iste ili slične nutritivne vrijednosti.
Karakteristika intenzivnog gajenja je velika koncentracija jedinki na malom prostoru, što dovodi u pitanje uspješnu zaštitu zdravlja. Držanje živine u relativno ograničenom prostoru uz korišćenje automtske opreme omogućava racionalno korišćenje radne snage.
Jedan radnik u dobro opremljenom živinarniku opslužuje do 50 hiljada nosilja ili 20 hiljada pilića u tovu.
