Sistemi izđubravanja tečnog stajnjaka
Oprema za izđubravanje tečnog stajnjaka zasniva se na principu oticanja tečnosti koja zavisi od konzistencije stajnjaka. Na sposobnost i brzinu oticanja tečnog stajnjaka utiče i viskozitet tečne mase.
Osobine tečnog stajnjaka značajne su kod projektovanja sistema izđubravanja i izbora odgovarajuće opreme za manipulaciju. Sistemi izđubravanja tečnog stajnjaka mogu biti: sistem sa bazenima u objektu, sistem samooticanja, kanali sa ustavama, cirkulacioni kanali, aciorecirkulaciono ispiranje i kanali sa cijevima. Za primjenu navedenih sistema potrebni su rešetkasti podovi u stajama sa izgradnjom odgovarajućih kanala za prihvatanje stajnjaka. Gredice rešetkastog poda treba da obezbijede pogodne širine gazišta, da obezbijede sigurno kretanje životinja, da su suve, da ne bi došlo do povrede životinja. Gredice se izrađuju od armiranog betona trapeznog presjeka, čija širina zavisi od vrste i kategorije životinje (sl.255.).
Kod govedarskih farmi širina nagazne površine gredica kreće se od 80-120 mm, a u svinjarstvu širina nagazne površine gredice kreće se od 50-80 mm. Otvori na gredicama mogu se izrađivati različitog profila, kao što su: gredice sa kružnim otvorima (sl. 257) i betonske gredice sa gumom (sl. 258).
Sistem izđubravanja na principu bazena u objektu
Sistem izđubravanja tečnog stajnjaka pomoću bazena zastupljen je u govedarstvu i svinjarstvu. Sistem se odlikuje time što se ispod rešetkastog poda nalazi dublji bazen cijelom površinom. U bazenu se stajnjak sakuplja i lageruje do upotrebe. Kapacitet bazena zavisi od dužine trajanja turnusa, vrste i kategorije životinje, tehničkih rješenja i načina izđubravanja. Prilikom pražnjenja bazena treba koristiti šahtove sa pumpama, čime se omogućava homogenizacija mase i ispumpavanje. Prednost sistema sastoji se u tome što se eliminišu zahtjevi za gradnjom drugih kapaciteta za lagerovanje.
Sistem izđubravanja samooticanjem
Sistem izđubravanja samooticanjem spada u grupu pouzdanih sistema izđubravanja bez učešća ljudskog rada. Kod sistema izđubravanja stvaraju se povoljni mikroklimatski uslovi. Sistem izđubravanja samooticanjem zahtijeva dublji kanal, čija dubina zavisi od dužine i kategorije životinje. Rad sistema samooticanjem zasnovan je na sposobnosti tečnog stajnjaka da otiče manjom brzinom pri kojoj ne dolazi do taloženja mase, a ispravnost sistema zavisi od: dubine kanala, dužine kanala, vrste, kategorije životinje i visine prelivnog praga.
Dno kanala treba da bude potpuno horizontalno. Svaki nagib prema prelivnom pragu negativno se odražava na funkcionisanje sistema. Zidovi kanala trebaju biti potpuno vertikalni i da su hidroizolovani. Širina kanala veća je od 80 cm, a svi kanali kod sistema samooticanja završavaju se prelivnim pragom, koji predstavlja betonsku konusnu površinu pod uglom od 45, visine od 5-10 cm kod svinja i od 15-20 cm kod goveda. Uloga prelivnog praga je da zadržava sloj tečnog stajnjaka preko kojeg se sva ostala količina prenosi i preliva iz objekta (sl. 259).
Kanali koji odvode stajnjak iz objekta u prijemne bazene ili šahtove, potrebno je da imaju gasne barijere.
Ovim barijeram sprečava se povratno kretanje štetnih gasova oslobodjenih iz stajnjaka uslijed njegovog kretanja.
Bez gasnih barijera gasovi mogu doći nazad kroz kanale u proizvodni objekat i time direktno ugroziti životinje. Sistem izđubravanja samooticanjem sastoji se u iznošenju stajnjaka. Isključuje se dodavanje vode u funkciji postupka izđubravanja, mikroklimatski uslovi su povoljni za životinje, a učešće ljudskog rada jee svedeno na najmanju mjeru. Nedostatak sistema sastoji se u tome što je veći dio kanala u procesu rada prazan, pa se čišćenje i dezinfekcija izvode češće (sl. 260).
Sistem izđubravanja pomoću kanala sa ustavama
Sistem izđubravanja tečnog stajnjaka korišćenjem kanala sa ustavama podrazumijeva kanale sa izvjesnim nagibom prema njegovom završetku. Na kraju svakog kanala kod ovog sistema nalaze se ustave koje zatvaraju kanal po cijelom poprečnom presjeku.
Sistem izđubravanja pomoću kanala sa ustavom razlikuje se se po dnu kanala sa nagibom prema završetku kanala od 0,5%. Kod ovog sistema izđubravanja potpuno je iskorišćenje kapaciteta kanala za sakupljanje stajnjaka, kao i potpuno periodično pražnjenje kanala, a nedostatak sistema je u tome što zahtijeva učešće ljudskog rada prilikom pražnjenja i zatijeva veće potrebe vode za pranje (sl. 261).
Širina kanala kod sistema sa ustavom može biti različita i kreće se od 60-400 cm, zavisno od tipa boksa (sa polu ili potpuno rešetkastim podom). Kod veće širine kanal se ograničava, dijeli se sa međuzidom na dvije cjeline potpuno nezavisne. Pražnjenje kanala je povremeno, a kada nivo stajnjaka u kanalu dostigne izvjesnu visinu, pražnjenje se ostvaruje naglim podizanjem ustave. Time se stvara početno ubrzanje mase stajnjaka koja napušta kanale. U proizvodnoj praksi ovaj sistem izđubravanja većinom se koristi u svinjarstvu.
Sistem izđubravanja pomoću cirkulacionih kanala
Korišćenjem cirkulacionih kanala obezbjeđuje se oksidacioni prostor stajnjaku neposredno u kanalima za izđubravanje. Uloga sistema je da se eliminiše pojava štetnih gasova u fazi manipulacije sa tečnim stajnjakom. Kanali sistema su povezani u zatvoreni kružni sistem u koji se postavljaju mehanički mješači sa pogonom od traktorskog ili sopstvenog elektromotora. Mehanički mješač pokreće masu stajnjaka u kanalima. Širina kanala kreće se od 1,5-3,0 m, a dubina oko 2,0 m (sl. 262).
U toku rada mješača dolazi do pojave štetnih gasova, a odstranjivanje se vrši pomoću ventilacionih sistema kojima se svježi vazduh ubacuje u objekat. Mehanički mješač, kojim se vrši pokretanje stajnjaka, može se koristiti u 2-3 kanala.
Izvor: Mehanizacija i oprema u stočarstvu ( Prof.dr Dragoljub Mitrović, Prof. dr Borislav Railić, Mr Zoran Maličević i Mr Milan Jugović)
