Antraks, u narodu poznatiji pod nazivom crni prišt ili bedrenica, je zarazna bolest životinja, od koje najprije obolijevaju preživari (ovce, koze, goveda i konji).
Bolest izaziva štapićasta bakterija Bacillus anthracis, akutne je prirode i može se sa oboljele životinje prenijeti na čovjeka. Životinje se bakterijom najčešće zaraze ishranom, preko zaraženog zemljišta koje kasnije i same kontaminiraju budući da se uzročnik bolesti iz oboljelog organizma izlučuje tjelesnim ekskretima, urinom i fecesom. Zbog toga se antraks još naziva i ”bolest tla”.
Bolest se iznenadno pojavljuje i ima brz razvoj, praćena je visokom temperaturom i krvarenjem u organizmu, hemoragičnim potkožnim edemima i karbunkulima (gnojni kožni čirevi). Nakon svega par dana se završava uginućem životinje na čijem se lešu zapaža krvav iscjedak iz usta, nosa i anusa.
Ljudi se antraksom mogu zaraziti na više načina, a najčešći način jeste direktnim kontaktom sa oboljelom životinjom, preko povrijeđene kože. Osim kontaktom sa oboljelom životinjom, zaraza se može prenijeti kontaktom sa bilo kojom površinom koja je kontaminirana izlučevinama iz oboljelog organizma. Na ovaj način se najčešće inficiraju ljudi koji su u svakodnevnom kontaktu sa životinjama ili njihovim proizvodima i leševima (stočari, veterinari, radnici u klanicama, mesari, kožari, itd.). Ovaj vid zaraze se naziva kožni antraks i najčešći klinički oblik kojim se manifestuje jeste pustula maligna. Pustula maligna se prvenstveno javlja kao okruglasta diskoloracija kože, koja zatim prerasta u mjehurić ispunjen tečnošću, a završava kao crna, suva, uvučena krasta. Pustula maligna se uglavnom javlja na nezaštićenim djelovima kože (lice, vrat, ruke, noge) i prati je bolna otečenost regionalnih limfnih žlijezda, visoka temperatura, malaksalost i bolovi mišića i zglobova.
Do zaraze rjeđe dolazi konzumiranjem zaraženog sirovog ili termički nedovoljno obrađenog mesa. U ovom slučaju se radi o crijevnom antraksu, koji može imati simptome od povećanja tjelesne temperature sa ranicama na grlu i oteknućem vrata, do mučnine, povraćanja krvavog sadržaja, bolova u stomaku i krvave stolice. Ovaj oblik je dosta teži od prethodnog i ukoliko se ne liječi u kratkom roku može završiti fatalno. Još jedan oblik unutrašnjeg antraksa je i plućni antraks koji nastaje udisanjem spora bakterije uzročnika. Simptomi su slični simptomima gripa: opšta malaksalost, povišena temperatura, suvi kašalj, bol u grudima i tijelu uopšte. Bolest brzo napreduje, temperatura opada, disanje je otežano, a puls slab, usljed čega dolazi do kolapsa. Slično kao crijevni antraks, bez adekvatnog liječenja može dovesti do smrti. Najmanju stopu smrtnosti ima kožni antraks, dok je plućni najteži oblik koji u velikom broju slučajeva završava smrću.
U našim krajevima antraks ima status rijetke bolesti. Posljednji slučaj antraksa u Crnoj Gori je zabilježen 2010. godine u Ulcinju, a prije toga 1997. godine u Andrijevici. Zaraza se najčešće javlja na teritoriji Afrike, kao i centralne i južne Azije.
Liječenje antraksa je moguće ukoliko mu se na vrijeme pristupi. U tu svrhu se prvenstveno koriste antibiotici koji djeluju na bakteriju uzročnika, najčešće su to kombinacije penicilina i streptomicina, kao i tetraciklini. Mogu se koristiti i hiperimuni serumi, u nekim slučajevima i simptomatska terapija. Terapiju određuje stručno lice u zavisnosti od vrste, starosti, tjelesne mase i stanja oboljele životinje.
Ono što farmeri mogu da preduzmu jesu opšte profilaktičke mjere, odnosno mjere zaštite od pojave bolesti. Profilaktičke mjere obuhvataju redovnu dezinfekciju, neškodljivo uklanjanje leševa, oprez prilikom kupoprodaje životinja i životinjskih sirovina, naročito ukoliko oni dolaze iz antraksnih distrikta.
