Ne moraju svi problemi na biljci biti uzrokovani lošim uticajem insekata i oboljenja različite prirode. Ponekad nezdrava biljka pati od nedostatka ili pak preopterećenja hranjivim materijama što se manifestuje promjenom boje biljnog tkiva ili njegovom deformacijom pa prije početka hemijskog tretmana biljaka obavezno treba utvrditi uzroke problema.
Prvi korak u otkrivanju uzroka je naravno posmatranje pa stoga:
- provjerite da li postoje znakovi prisustva insekata i oboljenja
- promjena boje lišća i stagniran rast mogu biti uzrokovani suviše vlažnim ili isušenim zemljištem
- stagniran rast može biti uzrokovan previše zbijenim zemljištem
- hladnoća i toplota mogu uticati na rast, cvjetanje i oplodnju
- pH vrijednost zemljišta može uticati na usvajanje elemenata iz zemljišta
Koji hranjivi elementi su potrebni biljkama?
Kako bi biljke bile zdrave i produktivne potrebna im je kombinacija hranjivih sastojaka, elementi potrebni u većim količinama nazivaju se makronutrijenti i u tu grupu spadaju: azot, kalijum, fosfor, kalcijum sumpor i magnezijum. Postoji pregršt drugih sastojaka potrebnih biljkama ali u mnogo manjim količinama, ovi elementi se nazivaju mikronutrijenti i važniji od njih su bor, bakar, hlor, gvožđe, mangan, natrijum, molibden i cink.
Biljka i makro i mikronutrijente prirodno crpi korijenom iz zemljišta pa ukoliko oni nijesu dostupni iskazuju se simptomi stresa.
Koji su to simptomi koji se mogu uočiti na biljci?
Azot N:
Pri nedostatku azota listovi biljke postaju obezbojeni zbog nepravilnosti u sintezi hlorofila gdje azot igra vrlo važnu ulogu. Starije lišće dobija žutu boju koja polako prelazi u smeđu poslije čega listovi odumiru. Biljke sporo rastu i rano sazrijevaju odnosno stare.
Kod prevelike količine azota se registruje neobična tamno zelena boja listova kao i bujniji nepoželjni porast sa većom podložnošću za napad bolesti i štetočina. Biljke koje posjeduju visak azota podložne su proređivanju plodova i teško podnose sušu.
Fosfor P:
Pri nedostatku ovog elementa primjećuje se usporen ili stagniran rast, promjene na listu se mogu primijetiti na naličiju starijih listova u vidu tkiva koje dobija ljubičastu boju.
Višak fosfora nema direktno vidljivih simptoma ali se manifestuje kao nedostatak cinka Zn, gvožđa Fe, i mangana Mn. Visoka koncentracija fosfora ometa normalnu ishranu kalcijumom Ca pa se javljaju karakteristični simptomi nedostatka kalcijuma.
Kalijum K:
Simtomi karakteristični pri nedostatku ovog elementa su: zaostatak rasta, pojava žutila na obodu i zonama između lisnih nerava a zatim i sušenje odnosno pojava tamnih nekrotičnih lezija unutar obezbojenih mjesta na listu, pojačana osjetljivost na bolesti. Produktivna sposobnost biljke usled nedostatka kalijuma postaje znatno oslabljena u kvalitativnom i kvantitativnom smislu.
Kod viška ovog elementa kao i kod fosfora biljka neće direktno ispoljiti simptome već će se oni manifestovati kao nedostatak magnezijuma i kalcijuma jer će višak kalijuma izazvati njihov poremećaj.
Kalcijum Ca:
Pri nedostatku kalcijuma, na vršnom dijelu uočava se promjena u vidu uvijanja, tamnjenja zatim i nekroze lišća. Manjak kalcijuma takođe se povezuje sa smanjenim rastom biljke, kraćim nodusima kao sa smanjenom lisnom površinom biljke. Nedostatak se može manifestovati na plodovima u vidu vršne truleži.
Kod viška ovog elementa, simptomi koje biljka ispoljava odnose se na nedostatak magnezijuma a kada je višak enorman ispoljava se nedostatak kalijuma.
Magnezijum Mg:
Nedostatak magnezijuma karakteriše intervenalno žutilo lišća prvenstveno se uočava na starijem lišću, rast biljaka je spor a podložnost napadu bolesti i štetočina je visoka.
Višak magnezijuma se učava kao manjak kalcijuma ili kalijuma.
Sumpor S:
Nedostatak ovog elementa rezultira hlorozom listova širom biljke. Za razliku od nedostatka magnezijuma vene ne zadržavaju zelenu boju čak mogu biti bleđe od intervenalnog tkiva. Kao simptom se može pojaviti ljubičasta pigmentacija lišća kako na starijim tako i na mlađim listovima.
Kod viška sumpora dolazi do preranog starenja lišća.
Bor B:
Zbog učešća bora u rastu ćelija simptomi se uočavaju na rastućim vrhovima izdanaka i korijena. Simptomi uključuju usporen rast i deformisanje pa i izumiranje odnosno nekrozu rastućih vrhova. Cvjetanje i plodnost su smanjeni a plod u razvoju često se izobličava. Kod brokolija i karfiola usled nedostatka bora razvija se šuplja stabljika
Višak ovog hemijskog elementa uzrokuje nekrozu odnosno sušenje lista pa samim tim i odumiranje koje počinje obično od vrha i oboda lista.
Hlor Cl:
Registrovanje manjka Cl je dosta teško jer su znaci nalik znacima mnogih uobičajenih biljnih bolesti. Simptomi koji se javljaju su bijele nekrotične mrlje duž ivica lista biljke, vrhovi listova mogu se uvijati i venuti. Simptom manjka je karakterističan zbog postojanja jasne granice između normalnog i hlorotičnog tkiva. Neke vrste pokazuju specifične simptome kao što je to slučaj kod kupusa kojem nedostaje svoj karakterističan miris usled nedostatka hlorida.
Višak hlora se manifestuje spaljenim izgledom lišća na vrhovima, ivicama ili između vena.
Bakar Cu:
Blagi nedostatk bakra usporava rast biljke i uzrokuje smanjenje prinosa bez jasnije vidljivih znakova. Značajniji nedostatak rezultira pojavom promjena na mlađim listovima u vidu hloroze a obzirom da bakar učestvuje u stavranju lignina koji daje čvrstoću ćelijskom zidu, uslijed nedostatka dolazi do slabljenja tkiva lista pa i do njegovog otpadanja.
Višak bakra izaziva nedostatak gvožđa a sa tim i slab rast nadzemnog dijela i korijena biljke.
Gvožđe Fe:
Najočitiji simptom nedostatka gvožđa jeste hloroza listova. U ovom slučaju mlađi listovi biljke žute ali vene ostaju zelene, vremenom hloroza zahvata i starije listove.
Kod viška gvožđa primjećuje se bronziranje i učvršćivanje lišća biljke.
Mangan Mn:
Simptom nedostatka mangana često izgleda kao simptom nedostatka gvožđa, dakle pojavljuje se intervenalna hloroza na mladim listovima a takođe se mogu pojaviti nekrotične lezije na hlorotičnom tkivu. Rast biljaka je usporen ili stagniran.
Simptomi viška se uočavaju kao nekrotične pjege okružene hlorotičnim tkivom.
Molibden Mo:
Simptomi nedostatka molibdena su slični simptomima nedostatka azota, pojavljuje se intervenalna hloroza odnosno bledilo između vena starijih i srednjih listova, rast biljke je usporen i moguća je pojava ljubičaste pigmentacije na venama mlađih listova kao i uvijanje i nekroza listova.
Višak molibdena nije uobičajena pojava.
Cink Zn:
Simptomi nedostatka cinka uključuju usporen rast, skraćenje internodija, peteljki i listova što rezultira rozetastim rastom biljke. Simptomi se prvo javljaju kod mlađih listova dok se nekrotične promjene obično javljaju na srednjim listovima. Kod trava hlorotične mrlje u blizini srednjeg nerva postaju nekrotične.
Višak cinka izaziva nedostatak gvožđa.
Pripremila: dipl. ing. polj. Valentina Stanišić