Često se u proizvodnji paradajza u našim uslovima dešava da u periodu pred zrenje plodova dođe do pojave truleži na plodovima, što dovodi do potpunog ii parcijalnog gubitka prinosa. Naročito je ova pojava česta i redovno se evidentira na području Donje Zete (Grbavci, Ponari, Berislavci i dr.), na parcelama koje se nalaze u blizini Skadarskog jezera i na obalama rijeke Morače, gdje vladaju uslovi povećane vlažnosti.
Najčešći uzročnici simptoma truleži na plodovima paradajza su gljivičnog porijekla (Alternaria spp., Colletotrichum spp.), vrlo često udruženi sa bakterijskim uzročnicima (Pectobacterium carotovorum), a mogu biti i virusne prirode (Tomato Spotted Wilt Virus), što se potvrđuje isključivo laboratorijskim analizama.
Simptomi truleži na plodu obično se razvijaju tokom njihovog zrenja, prvo u vidu svijetlo-zelenih pjega koje se pojavljuju na jednom dijelu ploda, a zatim se vremenom šire, zahvatajući ceo plod.
Tkivo u okviru nastalih pjega razmekšava i truli, a trulež zahvata i unutrašnjost ploda. U povoljnim uslovima visoke vlažnosti patogen se brzo i lako prenosi vodom za zalivanje, kišnim kapima, insektima, mehanizacijom ili odjećom radnika. Takođe, sva oštećenja na plodu nastala od insekata ili grada mogu predstavljati inicijalno mjesto za pojavu bolesti. Trulež može zahvatiti veliki broj plodova u zrenju, posebno kod paradajza koji ostaje duže u polju. U našim uslovima to se dešava tokom ljetnjih mjeseci, kada imamo nagli nastup visokih temperatura, a naročito u pregustom usjevu, kod biljaka bujne nadzemne mase, gdje vladaju uslovi povećane vlažnosti. Zaraženi plodovi nemaju nikakvu tržišnu vrijednost.
Ono što je posebno značajno i umanjuje mogućnost hemijskog suzbijanja uzročnika bolesti je pojava simptoma tokom faze sazrevanja plodova. Kada proizvođači primijete simptome truleži na plodovima, najčešće je kasno za zaštitu. Zbog toga je i ovdje najvažnija preventiva.Jedna od najvećih grešaka u praksi je gajenje paradajza u monokulturi, na istoj parceli, tokom više godina uzastopno, što obezbjeđuje dovoljnu količinu inicijalnog inokuluma za ostvarenje infekcije. Korišćenje rasada sumnjivog porijekla i lošeg zdravstvenog stanja veliki je rizik za pojavu truleži.
Prejako đubrenje, posebno azotnim đubrivima, kao i đubrenje bez prethodno urađene agrohemijske analize zemljišta na parceli na kojoj namjeravamo saditi paradajz, takođe vode ka povećanoj osjetljivosti biljke na bolesti. Osjetljive sorte paradajza koje se gaje više godina na istoj parceli neminovno su izložene redovnoj pojavi truleži. Zbog toga, proizvodnja i sadnja zdravog rasada, na zemljištu na kojem bar 2-3 godine nije gajen paradajz, osnovni je preduslov za zdrav usjev. Izbalansirano đubrenje u skladu sa preporukama datim na osnovu sadržaja hraniva u zemljištu, kao i izbjegavanje guste sadnje, što će omogućiti dobro provjetravanje biljaka između redova, takođe smanjuju mogućnost da dođe do pojave bolesti.
Hemijska zaštita paradajza u cilju sprečavanja pojave truleži plodova mora se sprovoditi tokom čitave vegetacione sezone. Preporučuju se fungicidi na bazi azoksistrobina (Quadris), boskalid+piraklostrobina (Signum), propamokarb-hidrohlorid+fenamidona (Consento), cimoksanil+famoksidona (Equation Pro), hlorotalonila (Bravo), metalaksil-hlorotalonila (Folio Gold), mankozeba (Mankogal, Dithane) i sl., pri čemu je posebno važno u fazi sazrevanja plodova birati preparate kraće karence kao što su Quadris i Equation.Jedan od načina da sačuvamo plodove od truleži je da berbu obavimo ranije, čim plodovi počnu da mijenjaju boju u crvenu. Poznato je da plodovima paradajza, kad počnu da dobijaju crvenu boju, nije neophodna.
Piše: dr Dragana Radunović – Savjetodavna služba u biljnoj proizvodnji
