Na koje sve načine se može organizovati ispaša

Sistemi ispaše

1. Rotaciona ispaša

Jedan od najpoznatijih sistema ispaše svakako da je rotaciona. Ne bez razloga, jer radi se o načinu koji ima brojne prednosti a pored toga nije komplikovan. Takođe je način koji se lako primjenjuje u mnogim predjelima i oblastima i karakterističan je za sve vrste stoke.

Rotaciona ispaša se organizuje tako što se raspoloživa pašnjačka površina podijeli na više jednakih djelova-pregona. Dijeljenje se može izvršiti ogradom bilo kojeg materijala, a u slučaju goveda može i obična jednostruka, žičana čobanica. Podijeljene površine koriste se za ispašu i to na način da se grupa životinja napasa prvo na jednom, ograđenom dijelu, potom na sledećem i sve u kurug do poslednjeg. Nakon toga, ciklus se ponavlja. Vremensko zadržavanje životinja zavisiće od gustine naseljenosti, visine biljnog pokrivača te njegovog prinosa, vrste koja se napasa, fiziološkog stadijuma i uzrasta životinje, tipa pašnjaka i sl.

Prednosti rotacione ispaše (u odnosu na kontinuiranu) su sledeće:

• Veći prinos stočne hrane;
• Zdravije biljke i ravnomjerniji raspored biljaka;
• Sprečavanje degradacije zemljišta;
• Bolja iskorišćenost pašnjaka;
• Bolje performase životinja i uopšte ekonomičnija proizvodnja.

Jedna od sporednih prednosti na koju se malo stavlja akcenat jeste ravnomjerno raspoređen feces životinja, koji predstavlja jedan od načina povećanog prinosa travne i leguminozne mase.

Rotaciona ispaša

2. Trakasta ispaša

Trakasta ispaša je manje poznat metod koji se donekle vezuje za krave više nego za sitnu stoku. U pitanju je sistem koji se primjenjuje u nešto kultivisanijim područjima, pa i na oraničnim površinama. Najčešće su u pitanju jednogodišnje krmne biljke, a moguće ga je koristiti i za metod produžene sezonske ispaše.

Sistem je u osnovi dosta jednostavan sa samo jednom ogradom (pokretna i električna) koja dijeli veću površinu. Kako se vrši napasanje, tako se nakon nekoliko (a običino 2-3) dana ograda pomijera za određenu distancu, a ciklus se ponavlja dok se ne dođe do kraja iskoristive površine. Ono što bi bilo poželjno kod ovog sistema jeste izvor vode u blizini s ciljem umanjenja otpada.

Prednosti:

• Povećana iskorišćenost krme;
• Bolja produktivnost i biljaka i životinja;
• Smanjena selektivnost kod ispaše.

Praktično sve prednosti koje se vežu za rotacioni važe i za trakasti sistem ispaše.

Praktično sve prednosti koje se vežu za rotacioni važe i za trakasti sistem ispaše/foto: Trakasti sistem

3. Holistička planska ispaša

Holistička planska ispaša je sistem novijeg datuma a bazira se rotacionom. Razlika je ta što je gustina naseljenosti životinjama daleko veća i kreće se od 45 000 do 225 000 kg tjelesne mase po jednom hektaru. Dakle radi se o izuzetno visokoj stopi životinja za tako mali prostor. Prostori koji su pregrađeni su manje površine pa to zahtijeva i veće periode odmora koji daju priliku biljkama da se u potpunosti oporave te uđu uvegetativno stanje. To uslovljava i mali broj ponovljenih pregona – svega 2 do maksimalno 3 za jednu godinu.

Istraživanja sprovođena nad ovim sistemom daju pomiješane rezultate, a stvarni uticaj tek treba da se ispita. Sa strane zemljišta čini se da ovaj sistem najbolje funkcioniše, ali da je najbolji za stoku – nije. Razlog leži u činjenici da je sadržaj hranljivih materija značajno redukovan i iz vegetativnog dijela se „preselio” u korijenje. Čini se da je ovaj sistem najbolje koristiti za životinje koje nemaju toliko velike potrebe u energiji i proteinima.

Zagovornici ovog sistema tvrde da on može poboljšati sadržaj organske materije u zemljištu za čak 3 puta, smanjiti korove te povećati distribuciju stajnjaka u odnosu na kontinuiranu ispašu.

4. Puzajuća ispaša

Takođe jedan od dobrih sistem ispaše koji omogućava mlađim kategorijama životinja da dođu do kvalitetnijih travki i leguminoza. Na taj način smanjuje se potreba teladi za sisanjem koje se brže i bolje navikava na kabasta hraniva, a istovremeno se smanjuju energetski zahtjevi krave za proizvodnjom mlijeka.

Metoda uslovljava dijeljenje pašnjaka na dva dijela. U jednom dijelu pasu i krave i telad, a u drugom samo telad. To je omogućeno time što je manji pašnjak dodatno pregrađen ogradom, sa dodanim „vratima” kroz koja mogu proći samo telad. Ona će instiktivno prelaziti u drugi dio i imati pristup slasnijim i više hranljivijom krmom.

foto: Puzajući sistem ispaše

5. Ispaša „Prvi-poslednji”

Sličan prethodnom s tom razlikom što se ovaj sistem ipak bazira na rotacionom. To znači da se životinje počinju napasati na prvom pregonu, a ispred njih na drugom su njihove mlađe kategorije. Potom slijedi ciklus u kojem se svaka grupa pomijera za jedno mjesto (jedan pregon), tako da odrasle kategorije, na primjer krave, dođu na pređašnje mjesto ispaše teladi a telad zauzimaju novi pregon. Ovo omogućava teladima (ili drugim mladim životinjama) da konzumiraju kvalitetniju krmu a nakon njih na red dolaze manje izbirljivije i manje zajtjevnije odrasle životinje.

Korisna je metoda kada se radi upravo o mlađim životinjama koje imaju veće hranljive potrebe. Može se upotrijebiti i kao dobra alternativa kod ispaše različitih vrsta stoke.

Slična rotacionoj/foto: Ispaša prvi-poslednji

Svaki od gorepomenutih sistema ima slične prednosti, ali i neke mane. Valja spomenuti da je odabir vezan za mogućnosti farmera da organizuje pravilan tok ispaše koji će omogućiti maksimiziranje profita uz očuvanje životine sredine.