Ishrana radnih konja jedna je od najvažnijih menadžentskih postulatu njihovog uzgoja. Sa jedne strane hraniva obezbjeđuju neophodne hranljive materije za rast i razvoj, popravku oštećenih tkiva i mišića, obezbjeđuje sve u svemu dobru kondiciju ovih životinja. Hraniva moraju biti čista, bez prisustva plijesni, mikotoksina i bez prisustva teških metala. Moraju sadržavati sve neophodne materije za navedeni tip „proizvodnje” odnosno za mogućnost obavaljanja teškog fizičkog posla.
Rad konja – lak, srednje težak i težak
Rad konja može da se podijeli na lak, srednje težak i težak već u zavisnosti prema, naravno, težini posla koju obavlja u datom trenutku. Opet, u zavisnosti od težine rada koju obavlja, javlja se i različita potrošnja energije izražena u mega džulima (MJ).
Tako imamo da konji koji se koriste za lak rad troše svega 7 MJ energije, sa mogućnošću variranja koja idu i do 15 MJ (gornja granica). Slijedi srednje težak rad koji sa sobom nosi uvećanje energije izražene u MJ do 300% u odnosu na laki, pa tako on ukupno iznosi od 15 do 21 MJ energije.
Kada se radni konj upregne u težak rad tada utrošak energije iznosi preko 21 MJ a krajnji broj zavisi od stepena težine teškog rada. I u ovom slučaju povećanje u odnosu na prethodni rad (srednje težak) može da ide i do 300%.
Treba biti pažljiv i obazriv prema životinji koja se upreže u rad. Nenaviknute životinje treba postupno navikavati na težak i srednje težak rad, dok životinje koje imaju zdravstvenih problema obavezno izostaviti iz programa rada. To, u svakom slučaju, zavisi od ozbiljnosti problema sa kojim se suočava konj.
foto: Belgijski konj
Ishrana u odnosu na rad – preporuke NRC-a (1989)
Uopšten pristup ishrani radnih konja, preporučen od strane američkog nacionalnog istraživačkog savjeta, može biti sledeći:
– Uzdržne potrebe konja se povećavaju za:
· LAK RAD: + 25%
· SREDNJE TEŽAK RAD: + 50%
· TEŽAK RAD: + 100%
Energija – najvažnija za radne konje
Ugljeni hidrati kao najvažnija hranljiva materija koja obezbjeđuje energiju u ishrani radnih konja su veoma značajni. Masti sa druge strane igraju malu ulogu u ovom smislu, jer je njihova ukupna količina unutar obroka sasvim mala, tako da ne popunjava u značajnoj mjeri energetske potrebe životinje.
Ugljeni hidrati za konje se obezbjeđuju iz dva glavna izvora: SIJENA i KONCENTROVANIH HRANIVA.
Što se sijena tiče, ono je odličan izvor ugljenih hidrata, prije svega u obliku celulolitičkih vlakana. Skroba gotovo i da nema tako da se isti mora obezbijediti iz koncentrovanih hraniva.
Od koncentrovanih hraniva kod konja se najčešće primjenjuje dohrana žitaricama, u prvom predu ovsom, pa kukuruzom i ječmom dok se primjena pšenice i raži ne preporučuje (naročito raži).
Proteini – reparativni agensi
Proteini imaju nezamjenjljiv uticaj na rast i razvoj još neformiranih konja, takođe oni imaju i anaboličku ulogu. Vrše popravku tkiva, povećavaju sadržaj mišićne mase u ukupnoj tjelesnoj masi, obezbjeđuju sitnost konja i imaju ulogu u modulaciji imunog sistema. Važnost proteine ne završava se na ovome, a glavni izvori proteina kod radnih konja mogu biti:
1. SOJA
2. SUNCOKRET
3. LANENE POGAČE (manje)
4. STOČNI KVASAC i proizvodi prerade prehrambene industrije.
Drugi izvori su manje pogodni a neki i zabranjeni. Uljana repica, na primjer ima negativan uticaj zbog goitrogena i eruka kiseline. Takav hranljivi profil uljanje repice ne odgovara ni mnogim preživarima a kamoli konjima. Hraniva životinjskog porijekla su u zemljama članicama EU zabranjena ali su i poslednjih godina bila skupa.
Potrebe u proteinima za radne konje nisu posebno naglašene, što dovodi do toga da se treba oslanjati na uzdržne potrebe za proteinima. To znači 8-10 % proteina u suvoj materiji obroka, za odraslog konja.
Lak rad – više sijena, težak rad – više koncentrata
I dok podjela na stepene težine rada utvrđuje povećanje količine energije ona nije samo to. Naime, prilikom hranjenja radnih konja posebnu pažnju treba obratitti na odnos kabastih (sijena, paše) i koncentrovanih energetskih hraniva (ovas, ječam, gotove smješe). Kod konja koji se koriste za lakši rad nema problema da sijeno bude gotovo pa i jedino u obroku. To naročito važi u slučaju da je sijeno kvalitetno i da ima visok sadržaj višegodišnjih leguminoza (na primjer bijele djeteleine ili lucerke). Sa druge strane, sve što je rad teži to treba smanjivati sadržaj kabastih i povećavati udio koncentrovanih energetskih hraniva.
Još jedna bitna stavka u hranjenju je i vrsta rada. Ako se konj priprema za brz ali intenzivan rad najbolje je da u tom slučaju konj dobije veće količine skroba i šećera (odnosno obrok koji se pretežno sastoji od skroba i šećera). Tad je i raspon od hranjenja do rada nešto manji.
Glavno koncentrovano energetsko hranivo/foto: Ovas
Raspored obroka
Radni konji se obično hrane 3 puta na dan, pri čemu se koncentrat dijeli na 2 ili 3 dijela. Izjutra, prije rada, daje im se 1/3 ukupnog dnevno namijenjenog kabastog dijela obroka a uveče poslije rada ostatak (2/3 obroka). Ovo je samo jedna od formulacija i preporuka, te način hranjenja i sistem ishrane ostaje na farmeru. Jer, način hranjenja će najviše zavisiti od toga kada se konj upreže za rad, koji je stepen težine tog istog rada i vrsta rada, rasa, vremenski uslovi i sl. Opet, zavisi od sistema ishrane, godišnjeg doba, da li je dostupna paša itd. Međutim opšta je preporuka da se daje više od jednog obroka na dan kako se konj ne bi izgladnjivao ili pretrpavao odjednom.
Nakon ishrane – ODMOR
Obavezan odmor nakon ishrane je više nego poželjan. U slučaju da se konj upregne u rad odmah ili neposredno nakon ishrane tada doalzi do smanjenja lučenja želudačne kiseline što može dovesti do poznatih – kolika. U vezi sa tim rizikuje se i opstanak konja u životu te šteta može biti nemjerljiva.
Vodu, obavezno, kako uz ishranu tako i u toku rada. Treba izbjegavati previše hladnu vodu tokom intenzivnog rada.
