Aktinidija-Actinidia chinensis Planch je listopadna suptropska voćna vrsta koja potiče iz istočne Azije, gdje se javljala kao divlja samonikla vrsta sve dok je Džejms MekGregor nije prenio na Novi Zeland 1906.godine, gdje su selekcionisane prve sorte iz sjemena donesenog iz Kine.
Naziv roda potiče od grčke riječi „aktis“ što znači zrakast, a odnosi se na izgled cvijeta, kao i na izgled presjeka ploda u toku njegovog razvića sve do sazrijevanja.
Mladari aktinidije (kivija) od samog početka porasta zahtijevaju naslon kako bi rasli uspravno. Ukoliko bi se ostavili bez naslona onda bi mladari težili žbunastom izgledu i razgranavali bi se već od korijenovog vrata. Mladari se razvijaju iz pupoljaka formiranih na ljetorastima iz prošle vegetacije, a rijetko se razvijaju i iz spavajućih pupoljaka.
Aktinidija ima širok areal rasprostranjenja. Najbolji uslovi za gajenje ove voćne vrste su topli i umjereno topli krajevi bogati padavinama. Najbolje uspijeva u blizini velikih vodenih površina, jer zahtijeva relativno visoku vlažnost vazduha.
Što se tiče temperaturnih uslova, aktinidija je dosta otporna, u različitim stadijumima mirovanja se drugačije ponaša prema niskim temperaturama, tako da u dubokom mirovanju može bez oštećenja podnese -20°C, dok sa druge strane u februaru izmrzava na -12°C.
Aktinidija zahtjeva velike količine padavina. U dolinama Zete i Morače gdje se najviše uzgaja aktinidija kod nas postoji dovoljna ukupna količina padavina, ali je problem što te padavine nisu pravilno raspoređene, pa je neophodno navodnjavanje tokom ljetnjih mjeseci.
Veoma bitan ekološki faktor za gajenje ove vrste je i svjetlost, koje ne smije biti u deficitu, što u našim krajevima ne bi trebalo da bude problem ukoliko se ispoštuje pravilan razmak sadnje i odgovarajući uzgojni oblik.
Aktinidija najbolje uspijeva na lakim zemljištima sa dobrim toplotnim i vazdušnim režimom.
Razmnožavanje se obavlja najčešće na ova dva načina: kalemljenjem i ožiljavanjem zrelih i zelenih reznica. Kalemi se na sijancu iste sorte, a načini kalemljenja koji se primjenjuju su: englesko spajanje, okuliranje ili kalemljenje u procijep.
Najbolje vrijeme za sadnju je krajem novembra u našim uslovima. A sadnju je moguće obaviti i do kraja marta.
Prije podizanja zasada i izbora uzgojnog oblika je neophodno je odrediti koliko nam je potrebno muških sadnica, na 2-5 ženskih sadnica dolazi jedna muška koja bi trebalo da se nalazi po sredini. Najčešći uzgojni oblici su kordunica i pergola i njihove mnogobrojne varijante.
Za mnoge voćare rezidba aktinidije predstavlja najtežu agrotehničku mjeru kada je u pitanju ova voćna vrsta. Ona je slična kao kod vinove loze, jer rod daje na mladarima iz tekuće vegetacije, a rodna su samo prva 3-4 okca. Sljedeće godine se taj dio mladara oreže za naredna 3-4 okca. Ovo se ponavlja i naredne godine, onda se uklanja čitava ta grana. Zamjena se vrši od mladara izbilih u toku te vegetacije. Rezidba se obavlja poslije otpadanja lišća, u kasnu jesen, rezidba se može izvesti sve do kretanja vegetacije. U kontinetalnim predjelima, u kojima su moguća izmrzavanja, rezidbu je najbolje obaviti pred samo kretanje vegetacije.
Zemljište treba obrađivati plitko, jer se korijen kod aktinidije nalazi plitko, čak i površinski. Zahtijevi za vodom su veliki, tako da je u ljetnjim mjesecima preporučljivo navodnjavati svakih 5-6 dana sa 25-30 litara vode po metru kvadratnom.
Kao jedna mlada voćna kultura aktinidija nema preveliki broj sorti, po kvalitetu se izdvaja nekoliko njih, a to su Abbot, Bruno, Monti i Hejvord, od kojih je najbolje rezultate u našim uslovima pokazala sorta Hejvord tako da ću njoj posvetiti više pažnje u nastavku.
Sorta Hejvord se odlikuje time da ima najdeblje plodove od svih pomenutih sorti mase 80-100 grama, upravo je to jedan od razloga zbog čega se u većini zemalja upravo ova sorta najviše gaji.
Berba aktinidije se ne može tačno odrediti, jer u velikoj mjeri zavisi od vremenskih uslova, ali okvirno se može postaviti u periodu od polovine oktobra do sredine novembra, u nekim krajevima i do kraja novembra, zavisno od godine.
Nakon ovog kratkog osvrta na karkteristike aktinidije da se zaključiti da gajenje aktinidije kod nas može biti veoma uspješno i savjetujem poljoprivrednike da daju šansu ovoj voćnoj vrsti, kao što to rade njihove kolege širom svijeta gdje ova vrsta postaje pravi hit zbog kvaliteta svog ploda, kao i pogodnog vremena zrijevanja kada nema puno svježeg voća na tržištu, što mu omogućava postizanje zavidne cijene.
Pripremio: Matija Drinčić