Sve livade i pašnjaci, sva brda i planine naše su apoteke.
Livade i pašnjaci predstavljaju veoma važan resurs u stočarstvu, prije svega za dobijanje stočne hrane i drugih indirektnih proizvoda (meso, mlijeko, vuna, koža, med i dr.). Iako se sa prirodnih travnjaka dobija manji prinos nego sa sijanih travnjaka, proizvodi, kao što su meso ili mlijeko, imaju bolje organoleptičke i nutritivne karakteristike (Ašiš,2018). Prema nekim istraživanjima (Coulon et al., 2004) mlijeko i mliječni proizvodi koji su dobijeni od krava koje su uzgajene na prirodnim livadama i pašnjacima imaju bolju teksturu i senzorna svojstva, meso je značajno bogatije vitaminima, karotenom i mineralima, ukoliko su životinje pasle na prirodnim pašnjacima (Hopkins, 2009).
Prirodni travnjaci (livade i pašnjaci) najvažniji su izvor stočne hrane u brdsko-planinskim predjelima. Travnjaci se unapređuju održavanjem i pravilnim postupkom korištenja. Od mjera održavanja najvažnije je gnojenje, ali i optimalno vrijeme korištenja te izbor načina korištenja (ispaše ili kosidbe).
Poljoprivrednim zemljištem se smatraju:
- oranice,
- bašte,
- voćnjaci,
- livade,
- pašnjaci,
- trstici,
- bare i močvare,
- kao i zemljište koje po svojim uslovima može da služi opštim interesima, ako se koristi za poljoprivrednu proizvodnju.
Pašnjak je zemljište obraslo prirodnim travnim pokrivačem koje služi za ispašu i izgon stoke.
Površine pod livadama i pašnjacima u svijetu su oko 30 000 000 km, nešto oko 20% kopna. Pašnjaci i livade u Crnoj Gori su prirodni i polu-prirodni i pokrivaju 450 000 ha, preciznije 325 000 ha zauzimaju pašnjaci, a 130 000 ha livade. Koriste se ekstenzivno u skoro svim regionima i mogu se smatrati poljoprivrednim zemljištem visoke prirodne vrijednosti (Marković et al. 2010).
Podjela pašnjaka
Glavnu ulogu u životnim zajednicama livada i pašnjaka imaju krupni biljojedi, čije divlje vrste su već hiljadama godina nestale iz Evrope, da bi njihovo mjesto zauzele domaće životinje. Istorijski gledano domaće životinje su predodređene da za svoju ishranu koriste pašnjake koji se nalaze dalje od obradivih površina.
Pašnjaci osiguravaju glavni izvor hrane za ovce, nastali kao posledica aktivnosti stočara. Ljudi su iskorištavali pašnjake za ispašu domaćih životinja, za proizvodnju mesa, mlijeka i vune hiljadama godina.
Pašnjake dijelimo na:
- nizijski pojas
- srednji pojas
- planinski pojas.
Karakteristike i struktura
Vegetaciju njegovanih pašnjaka, stočne hrane, čine uglavnom trave, sa primjesama mahunarki i drugih travnih biljaka (netravnih zeljastih biljaka). Na pašnjacima uglavnom dominiraju biljke niskog rasta koje dobro trpe gaženje i glodanje. Na pašnjacima se obično stoka hrani tokom cijelog ljeta. Biljke na pašnjacima su jednogodišnje, dvogodišnje i višegodišnje, a najzastupljenije su iz familije trava i djeteline. Pašnjake treba njegovati i pravilno iskorištavati. Ukoliko ne spriječimo prekomjerno napasanje, domaće životinje će uništiti pašnjak tako da potpuno pojedu najukusnije trave, djeteline i zeljasto bilje. Pašnjaci se potpuno obnavljaju posle prekomjerne ispaše u kratkom vremenskom period od godinu ili dvije, ali se u međuvremenu mora spriječiti rast drvenstih biljaka koje koje zasijenjuju trave i djeteline spriječavajući njihov rast.
Struktura travnjaka će biti ravnomjernija ako više pasmina životinja pase na istoj teritoriji (npr. pored ovaca nekoliko goveda i koza, ili goveda i konji zajedno), jer se ujednačuje dejstvo različitih tipova ispaše. U istoj oblasti, ispaša može imati različito dejstvo u zavisnosti od sezone. U rano proljeće, može da pomogne smanjenju brzog širenja korova, ali i do homogenzacije zemlje usled gaženja. U kasno proljeće i u ljeto može da nanese velike štete životnim zajednicama. U jesen i zimu na vlažnoj zemlji životinjsko gaženje dovodi do homogenizacije tla, koja doprinosi povećavanje korova u narednoj godini.
Sinjajevina, prema prostranstvu najveća crnogorska planina, nadovezuje se na durmitorsku površ, protežući se od Žabljaka i Njegovuđe na sjeverozapadu, pa sve do mojkovačkih i kolašinskih udolina na jugoistoku, duga je oko 40, a široka oko 15 km. Između sebe je dijele četiri opštine: Kolašin, Mojkovac, Šavnik i Žabljak. Sinjajevina spada u visoke površi, a ima i desetak vrhova od preko 2000 m visine. Kanjon rijeke Morače je granica Sinjajevine sa njena jugozapadne strane. Od Kolašina do Đurđevića Tare Sinjajevina se pruža do kanjona Tare, a na sjeverozapadnoj strani do kanjona rijeka Tušinje i Bukovice. Važan faktor individualne osobenosti Sinjajevine jeste njen biljni pokrivač, prije svega travni. S površinom pašnjaka od 120.000 ha, na kojem se može napasati 200.000 ovaca, Sinjajevina spada među prve pašnjačko-staočarske planine.