Od hrane koja se nudi životinjama opravdani su zahtjevi da ista bude što jeftinija ali i što pristupačnija. Da bude u pogodnom obliku ali ono što je najvažnije jeste da bude kvalitetna, sadržavajući sve što treba za rast i prirast, za sintezu mlijeka i za dobro zdravlje grla. Jedan od 2 glavna, a 3 potrebna hranljiva sastojka u ishrani domaće životinje je protein, sastojak koji se najteže dobija i obezbjeđuje životinjama. A zašto, zato što su proteini skupi, imaju manji prinos po jedinici površine i samim tim nedostupniji (zbog cijene) farmerima koji imaju stočni fond.
Leguminoze i to višegodišnje – prava mjere kvaliteta livada
Odavno je data vrijednost djetelini na livadama i moguće pašnjacima, jer je upravo ta djetelina ustvari leguminoza. Ne samo da ima lijep izgled i izuzetnu strukturu već ima u izobilju i ono što nas ovdje zanima – proteina.
Livade i manje pašnjaci koji su bogati leguminozama kao što je bijela djetelina, crvena djetelina i još neke druge manje poznate iz porodice Fabaceace, oslikavaju zdravu i produktivnu livadu. Otkosi takvih livada imaće do 2 ili više puta veći sadržaj proteina od „standardnih”, grubih livada na kojima ne postoje djeteline ili ih ima u minijaturnim pođekojim predjelima livade.
Prednosti, osim sadržaja proteina, koje nude višegodišnje leguminoze
- Bolji kvalitet zemljišta;
- Bolja infiltracija vode;
- Bolja struktura zemljišta i ali ne i poslednje
- Podržan ekosistem.
Osim gore nabrojanih prednosti koje sa sobom nosi povećana količina ovih biljaka na livadama koje iskorišćavaju farmeri, neophodno je napomenuti i stvaranje preduslova za raznovrsniju proizvodnju (stočarstvo i pčelarstvo) na način da se jedna grana nadopunjuje drugom.
Bolji kvalitet zemljišta je neosporan, a na koji se u globalu, malo obraća pažnja. Jedno je sigurno, da leguminoze neće rasti na jako kiselom (nekvalitetnom zemljištu), ali i ako je dobro zemljište čini se da se jednostranim djelovanjem leguminoze potiskuju – jer se od dobrog stvara zemljište lošeg kvaliteta.
Sam uticaj na kvalitet zemljišta proizilazi iz prirode mahunarki (bilo jednogodišnjih ili višegodišnjih) da „otimaju” azot iz vazduha i da ga preko korijenja (odnosno jedan dio neiskorišćenog azota) gomilaju u zemljište. Zemljišta na kojima obiluju mahunarke uglavnom nemaju problema sa nedostatkom azota (N), glavnog u dobijanju veće količine nadzemne mase (odnosno stočne hrane). Osim navedenog, treba izdvojiti korijenov sistem ove grupe bilja zahvaljujući kome imaju neospornu ulogu u sprečavanju degradacije.
Moguće da do sada to nije bilo toliko važno, ali nerealne cijene N đubriva svakako da će pogurati veće korišćenje mahuanrki te njihovo veće cijenjenje.
Bolja inflitracija vode odnosno proticanje atmosferske vode (ili vode iz nekog drugog izvora) bolja je poslednično zbog bolje strukture zemljišta. Bočno ukorjenjavanje i bočni izlazak nadzemne mase omogućava maksimalnu pokrivenost i sprečava stvaranje goleti koja je neprijatelj broj 1 za infiltraciju. Na goleti nema privremenog zadržavanja i infiltracije već neminovno rašljanje površinskog sloja najkvalitetnije zemlje a poslije – nema razmišljanja o zemljištu, jer je stvorena gotovo pa stijena bez organskog sloja. Dobra infiltraciona sposobnost obezbjeđuje i bolju snabdjevenost vlagom, a takva zemljipta „škrto” čuvaju vodu, djelimično ublažavajući ekstremne suše koje su sve češće poslednjih godina.
Podržan ekosistem je indirektna ali vrijedna za pomenuti stvar na koju sve višegodišnje leguminoze imaju uticaj. Kao što očuvan kvalitet vazduha ima pozitivan uticaj na proizvodnju, tako i očuvan biodiverzitet ima izuzetno jak uticaj i na vazduh ali i na sve ostale aspekte. Nerealno je očekivati kvalitetne proizvode, ukusne i hranljive iz okrnjenog biodiverziteta, životinje i zemljište sami za sebe ne idu.
I na kraju – stečeno pravo na proteine
Ako se sve na livadi dobro odradi te ako je saržaj leguminoza a u prvom redu djetelina zadovoljavajući (15 ili nešto više odsto ukupne površine), dobija se neprocjenjivo hranivo. Neprocjenjivo je jer dobro sijeno koje podrazumijeva između ostalog i visok sadžaj proteina omogućava supstituciju soje i suncokreta, a čija je cijena ove godine izuzetno visoka.
U jednom kilogramu bijele djeteline može se očekivati 30 g proteina (SSP tačnije), baš kao i kod crvene djeteline. Kod lucerke sadržaj proteina može ići i na 40 pa i nešto preko 40 grama SSP, ali je ona dosta zahtjevnija u uzgoju, traži zemljišta veoma dobrog kvaliteta, te za većinski dio Crne Gore nije pogodna višegodišnja leguminoza.
Sadržaj proteina kod djelimično dehidriranih leguminoza (sijeno) kod bijele djelteline iznosi 100 i tri puta je veći u odnosu na osrednje sijeno livadsko sijeno.
Sadržaj kalcijuma, takođe je znatno veći, pa se postavlja idealno pitanje da li je djetelina pogodna za primjenu u skupcjenoj ishrani mladih životinja, a na pitanje je suvišno davati potvradn odgovor.
Kada se podvuče crta i sagledaju prednosti višegodišnjih leguminoza, kako onih direktnih tako i indirektnih, jasno je da se ne radi samo o ukrasu livada već o potrebi koja u ovom vremenu postaje neupitna.