Rak masline je bolest koja je poznata još od vremena starih Rimljana. Danas je proširena na svim područjima gdje se gaji maslina.
Bolest uzrokuje bakterija Pseudomonas syringae pv. savastanoi. Ova bakterija je epifit, što znači da je stalni stanovnik grana i debla masline, a upravo to je razlog njene česte pojave i brzog širenja jer i pri najmanjim ranama lako zarazi biljku.
Simptomi bolesti
Tipični simptomi prisustva ove bolesti je pojava izraslina-gala, usled nekontrolisanog rasta biljnog tkiva, na svim vegetativnim organima masline, a najčešće na osnovnim granama i mlađim grančicama. Gale mogu biti pojedinačne ili grupisane. Kako bolest napreduje gale postaju veće i užljebljuju se u koru. Izrasline se nakon nekog vremena raspadnu, a iza sebe ostavljaju oštećenja u obliku rak rana ili lezija.
Unutar gala nalazi se bakterija koja se razmnožava i raste u rasponu temperatura od 18° C do 30° C, optimalna je od 22° C od 28°C. Za ostvarenje zaraze potrebna joj je relativna vlažnost vazduha preko 80%. Tokom sušnih ljeta s visokim temperaturama i hladnih zima, bakterija nema uslova za brzo razmnožavanje, uglavnom miruje dok ne nastupe za nju, povoljni klimatski uslovi.
Infekcija se isključivo ostvaruje preko rana koje mogu nastati
– dejstvom insekata,
– opadanjem listova,
– nakon grada ili smrzavanja,
– tokom rezidbe ili berbe.
Tokom kiše bakterija se širi po svim djelovima masline, od krošnje do korijena te kroz prisutne rane ulazi u stablo, ostvaruje zarazu, čije su posledice izrasline, najčešće po mladim granama.
Kada je bakterija jednom ušla u stablo, ono ostaje trajno zaraženo. Pojava znakova bolesti zavisi o razdoblju u kojem je zaraza ostvarena. Ukoliko je to u proljećnom, pojava galastih tvorevina je moguća već nakon 15-20 dana, a u jesensko-zimskom, prvi znakovi bolesti uočljivi su tek 2-3 mjeseca nakon zaraze.
Opasnost bolesti
Bolest je izuzetno opasna ako se javi u rasadnicima i mladim zasadima, jer u tom slučaju najčešće dolazi do uginuća stabala. Na odraslim stablima štete mogu biti različitog inteziteta. Kod slabe zaraze, na stablu su prisutni malobrojni, pojedinačni tumori, ne izazivaju sušenje grana, pa su štete zanemarive. Ukoliko je napad bolesti jak, grane odraslih maslina su pune gala-tumora, međusobno se spajaju, prekrivaju cijele grane, izazivaju njihovo sušenje i propadanje.
Plodovi masline sa zaraženih stabala imaju neugodan miris i ukus što umanjuje oragnoleptičke osobine ulja.
Preventiva bolesti
Ovu bolest je teško kontrolisati. Strategija suzbijanja se zasniva na preventivi.
To je prvenstveno sprjčavanje nastanka otvorenih rana kroz koje bakterija ulazi u stablo. Zbog toga kod berbe treba izbjegavati udaranje po krošnji. Rane nastale rezidbom je potrebno premazati voćarskim voskom, a rane nakon nevremena, grada ili mraza što prije dezinfikovati to jest tretirati preparatima na bazi bakra. Potom, u zaraženim maslinjacima, rezidbu bolesnih stabala treba obaviti na kraju, poslije rezidbe zdravih, čime se sprečava prenos bakterije, alatom s bolesnih na zdrava stabla. Rezidbom je potrebno ukloniti što je moguće više bolesnih grana, što prije ih spaliti, a alat dezinfikovati. Obzirom da bakarni preparati smanjuju mogućnost zaraze bakterijom, obavezno nakon berbe i rezidbe treba obaviti “kupanje” maslina.
Maslinari najčešće preskaču tretiranje u to vrijeme, a ono je vrlo bitno, ne samo zbog raka, već i svih ostalih bolesti koje napadaju maslinu. Bakarni preparati su dozvoljeni i u organskoj proizvodnji pri tome, pažnju treba usmjeriti na vrijeme primjene i količinu utrošenog preparata, kako bi se ispoštovali propisi o dozvoljenim količinama bakra u tlu, plodu i ulju.
Izvor: Savjetodavna služba u biljnoj proizvodnji
