Pepelnica vinove loze je parazitna bolest koja se javlja od davnina. Smatra se da je zemlja porijekla ove bolest Japan odakle se bolest prenijela u Ameriku gdje je prvi put i zapažena 1834. godine. U Evropu je stigla iz Amerike 1845. godine a onda se proširila na zemlje Sredozemlja, Aziju, Afriku i Australiju. Vrlo je štetna bolest, do otkrića namjene sumpora u njenom suzbijanju (1853. god. ) uzrokovala je propadanje mnogih vinograda.
Šta je u stvari Uncinula Necator (sin. Erysiphe necator)?
Uncinula necator je gljivica koja pripada, po klasifikaciji, stablu Ascomycota, klasi filamentozne Ascomycetes, redu Erysiphales, porodici Erysiphaceae i rodu Uncinula. Javlja se u svim regionima gdje se gaji vinova loza Ova gljivica pripada grupi obligatnih parazita što znači da se razvija isključivo na živim tkivima vinove loze. U. Necator prezimljava u obliku micelije između ljuspastih listova pupoljaka ili u obliku plodonosnih tijela-kleistotecija (potpuno zatvoreni askusi – sporonosne tvorevine koje produkuju spore koje vrše infekciju; tvorevine za održavanje parazita tokom nepovoljnih uslova). Nekada se smatralo da se kleistotecije rijetko formiraju ali sa dolaskom sorti osjetljivih na ovu bolest primijećeno je da se one čak i obilno formiraju. Bilo u kom obliku gljiva prezimila na proljeće je sposobna da vrši zarazu. Ukoliko je prezimila u obliku kleistotecija na proljeće uz pomoć vode dospijeva u pukotine kore tu kleistotecije dozrijevaju zatim pucaju i izbacuju spore. Kao micelija prezimljava između ljuspastih listova pupoljaka i iz takvih pupoljaka se razvijaju bijeli mladari pokriveni mnoštvom konidija. Konidije imaju sposobnost da se prošire pomoću vjetra i tako zaraze nove biljke.
Koji su optimalni uslovi za infekciju biljke?
Temperatura i vlažnost su glavni faktori koji omogućavaju razvoj ovog patogena. Optimalna temperatura za infekciju i razvoj bolesti je 20-27 C°, temperature iznad 35 C° zaustavlja klijanje spora (konidija) a na preko 40 C° spore umiru. Na temperaturi od 23-30 C° period inkubacije traje 5-6 dana. Pored temperature vrlo je bitna relativna vlažnost vazduha (RH), optimalna vlažnost vazduha za klijanje i infekciju je 40-100% ali su primijećeni i slučajevi zaraze pri RH od 20%. Zasijenjeni djelovi pogoduju razvoju pepelnice. Dakle vinogradi koji se nalaze (u toku vegetacione sezone) u toplim, vlažnim, oblačnim regijama su u mnogo većem riziku od pojave bolesti od onih koji se nalaze u suvom, toplom i osunčanom regionu. Pažnju takođe treba obratiti na načine navodnjavanja koji mogu doprinijeti povećanju relativne vlažnosti vazduha u vinogradu pa je takve načine poželjno izbjegavati. Blizina vodenih površina (rijeke, jezera…) može doprinijeti većoj relativnoj vlažnosti vazduha i razvoju pepelnice na vinogradima u njihovoj blizini. Važan faktor za pojavu je nivo infekcije u predhodnoj sezoni kao i preuzete mjere za sprečavanje i zaštitu od čega zavisi koliko će se zaraženih pupoljaka na čokotima prenijeti u sledećoj sezoni.
Kako prepoznati pepelnicu odnosno koji se simptomi javljaju na biljci?
Pepelnica napada sve nadzemne, zeljaste djelove vinove loze – lastare, listove, cvjetove i grozdove. Prvi simptomi se javljaju na listovima koji su ujedno i najpodložniji infekciji pogotovo u mlađim stadijumima razvoja ali naravno list može biti zaražen i u svakoj ostaloj fazi. Prvo se na proljeće može uočiti slabo primjetna tamnozelena mrlja na kojoj se postepeno razvija brašnasta kolonija gljiive koja je bjeličasta sa lica a sivkasta sa naličja lista. Bjeličasti dio čini micelija gljivice sa konidioforima i konidijama, takođe se mogu pojaviti simtomi slični plamenjači odnosno “uljane pjege” ali slabijeg inteziteta. Vrlo brzo dolazi do deformisanja lista.
Simptomi se pojavljuju na lastarima prije odrvenjavanja, primjećuju se pojedinačne ili povezane mrke ili crvenkaste zone sa končastim ivicama, u toj fazi je micelija sprana a ostalo je samo nekrotično tkivo. Infekcija ometa sekundarno debljanje drveta i lastar počinje od vrha da se suši.
Na zaraženim cvjetovima se razvija bjeličasta kolonija gljive koja dovodi do njihovog propadanja. Najznačajnije štete tj. štete koje uzrokuju najveće gubitke su one na bobicama odnosno na grozdovima. Infekcija bobica se može pojaviti od samog zametanja pa do početka zrenja. Zaražene bobice se prepoznaju po uljastoj ili pepeljasto-zelenoj boji, brzo zatim budu prekrivene brašnastom prevlakom odnosno reproduktivnim organima gljive, epidermalne ćelije pokožice odumiru, pokožica ne prati rast bobice i pod pritiskom puca. Krajnji ishod je sušenje i opadanje bobica. Ako se infekcija javi u fazi dozrijevanja, bobice ne pucaju ali se na njima razvija “prljava” prevlaka sto umanjuje vrijednost grožđa, pogotovo stonog.
Da li je grožđe zaraženo pepelnicom bezbjedno za konzumiranje?
Konzumiranje zaraženog grožđa nema direktan efekat na ljudsko zdravlje, ova gljivica ne može zaraziti ljudski organizam i nanijeti mu štetu ali postoji mogućnost kod pojedinaca da razviju alergijske reakcije kao posledicu osjetljivosti organizma na gljivice.
Koje su to konkretne štete od ove bolesti?
- Smanjenje ekonomske i zdravstvene održivosti vinograda
- Smanjenje broja pupova koji treba da krenu u proljeće
- Infekcija prouzrokuje sušenje pojedinih djelova čokota
- Infekcija cvjetova i grozdova uzrokuje smanjen razvoj bobica – gubici
- Pravljenje pogodne sredine za razvoj drugih oboljenja
- Smanjenje fotosintetske aktivnosti lišća
- Izmijenjen ukus vina koje se dobija od zatraženog grožđa
- Rana defolijacija i smanjenje nagomilavanja rezervi za prezimljavanje čokota
Kako se suzbija pepelnica?
Prvenstveno treba gajiti sorte otporne na ovu bolest, sprovesti mjere koje će smanjiti zagušenost i zadržavanje suvišne vlage u vinogradu. Primjena fungicida je neizbježna pogotovo ako su hibridi evropske vinove loze u pitanju. Za suzbijanje pepelnice koristi se elementarni sumpor ili njegova jedinjenja – kao klasična sredstva te organski fungicidi, sistemični fungicidi i kombinovani preparati.
Pripremila: dipl. ing. polj. Valentina Stanišić
