U sljedećim redovima posvetićemo malo pažnje proizvodnim tipovima goveda, kako pomoću oblika i građe tijela životinja razlikovati tipove bez obzira na boju i rasu i koji su to kriterijumi pripadnosti određenom tipu goveda.
Pod terminom proizvodni tip podrazumijeva se oblik i građa tijela životinje za koju se smatra da je idealna za svrhu za koju se koristi. Osnovni kriterijum pripadnosti proizvodnom tipu određuje namjena korišćenja. Rase goveda su podijeljene na: tip za mlijeko, tip za meso i tipovi kombinovanih sposobnosti (radni tip- nekada je imao veću ulogu nego danas). Posmatrajući proizvodne osobine, temperament i građu tijela postoji još jedna podjela a to je na respiratorni i digestivni tip goveda (prema konstituciji). Kada je u pitanju tip za mlijeko, ovdje pripadaju specijalizovane rase koje imaju sposobnost maksimalnog iskorištavanja hrane u korist maksimalne produkcije mlijeka.
Selekcijom i uzgojnim radom, čovjek je izgradio govedo visokih kapaciteta za mlijeko, dobrog apetita i sposobnost konzumacije voluminozne krme. U pitanju su grla uglastih oblika i karakteristične građe sa jače razvijenim zadnjim dijelom u odnosu na prednji dio tijela. Glava je fina, posebno se isiče prostrano i dobro vezano i prostrano vime koje je pogodno ručnu i mašinsku mužu.. Respiratorni (podjela prema tipu konstitucije) iliti mliječni tip karakteriše dubok, dug i ali i stisnut grudni koš; rebra su povijena. Tijelo je klinastog oblika, tako da je tako da je zadnji dio širi i dublji u odnosu na prednji.
Zbog ovakvih karakteristika, goveda mliječnih rasa koriste se na mliječnim farmama gdje je cilj visoka proizvodnja mlijeka po kravi i gdje su osigurani odgovarajući uslovi za tako intenzivnu proizvodnju. Tipični predstavnik mliječne rase je Holštajn s tim sto Holštajn pripada rasama velikog okvira tijela.
Kada je u pitanju boja Holštajn frizijske rase, dominantna boja je crno-bijela, dok su u manjini crveno-bijela grla (recesivan gen), što znači da je razlika samo u boji dlake i ta osobina nema veze sa proizvodnim sposobnostima. U tom slučaju, ekspresija recesivnog gena odrazila se samo u boji dlake ove rase. Populacija crnog Holštajna je veća u odnosu na crvenog.
Kada govorimo o kombinovanovanim sposobnostima ili dvojnim sposobnostima (meso i mlijeko), kod ovog tipa goveda postoji manja uniformnost nego kod specijalizovanog tipa (npr. za mlijeko). Tipični predstavnik kombinovanog proizvodnog tipa je Simentalac.
Tipove goveda za meso karakteriše sposobnost proizvodnje velikih količina visoko kvalitetnog mesa za ljudsku konzumaciju. Najvažnije osobine su usporen metabolizam koji omogućava sporije deponovanje hranljivih materija u mišićno i masno tkivo. Digestivni (prema tipu konstitucije) iliti tovni tip karakteriše: široko i valjkasto tijelo pravougaonog i valjkastg oblika, izbočena rebra koja nijesu povijena, kratak vrat, prednja trećina trupa je jako razvijena, mišićne regije prekrivaju greben, leđa i slabine, a posebno su istaknuti široki i duboki butovi kao i trbušni dio sa organima za varenje. Digestivni tip je tovno goveče, kao što je Hereford.
Jedan od načina da razlikujemo rase među sobom jeste posmatranje golim okom. Na taj način nećemo samo vidjeti rasne razlike, razlike u konstituaciji i proizvodnji već uočićemo eksterijerne mane (u nekom od narednih tekstova). Ako zapamtimo ove karakteristike koje su zajedničke respiratornom i digestivnom tipu, lako ćemo praviti razliku ne poznavajući rasu, ali možda bliže možemo odrediti pripadnost mliječnoj i tovnoj rasi kao i rasi dvojnih sposobnosti. Na sledećoj slici jasno je uočljiva razlika boje dlake životinja u istoj rasi.
Na sljedećoj slici su prikazane 2 rase različitih proizvodnih sposobnosti i konstitucija, ali su slične u samo jednoj stvari, a to je boja. Ova slika jasno govori o sličnostima u eksterijeru ali i suštinskim razlikama. Iz priloženog teksta napravite komparaciju i uočite razlike.
Pripremila: Dragana Radović
