Azot je jedan od najvažnijih elemenata potrebnih za rast, razvoj i razmnožavanje biljke. Zastupljenost azota u troposferi je 78 % što znači da je on najzastupljeniji elemenat u vazduhu, uprkos ovoj činjenici nedostatak azota je jedan od najčešćih nedostataka ili problema koji se odnose na hraniva jer azot iz atmosfere ili zemljine kore nije direktno dostupan biljkama.
Zašto je biljkama važan Azot?
Azot je glavna komponenta hlorofila – jedinjenja pomoću kojeg biljka koristi energiju sunčeve svjetlosti za proizvodnju ugljenih hidrata iz vode i ugljenika (fotosinteza).
Pored pomenutog, azot je glavna komponenta aminokiselina – gradivnih sastojaka proteina koji imaju ulogu gradivnih ili enzimskih materija pa su stoga nezamjenjivi u svakom živom organizmu pa i u biljci.
Još jedna važna uloga azota je u tome da je sastavni dio jedinjenja za prenos energije (ATP- adenozintrifosfat), koje omogućava skladištenje i korišćenje energije oslobođene u metabolizmu.
I što je vrlo važno, azot je značajna komponenta nukleinskih kiselina kao što je DNK – dezoksiribonukleinska kiselina koja predstavlja genetski materijal koji omogućava samo postojanje organizma.
Po navedenim ulogama azota zaista možemo zaključiti da bez njega ne bi bilo života kakav znamo.
Usvajanje azota od strane biljke:
Kao što je već pomenuto, azot u gasovitom obliku (N2) ne može se koristiti kao hranjiva komponenta već se on mora transformisati uz pomoć bakterija tako da dobije oblik koji je lakodostupan biljkama. Prilikom transformacije od strane bakterija azot se prevodi u amonijak NH4 odnosno amonijum jone NH4+ (proces azotofiksacije) koji mogu biti usvojeni od strane biljke ili dalje stupaju u process nitrifikacije gdje nastaju nitriti a iz njih i nitrati koji zapravo predstavljaju biljne nutrijente.
Nešto o azotofiksatornim bakterijama:
Poznate su 2 vrste azotofiksatornih bakterija, prva vrsta obuhvata slobodne odnosno nesimbiotske bakterije kao što su cijanobakterije (modro-zelene alge) Nostoc, Anaebena i rodove bakterija Azotobacter, Beijerinckia i Clostridium. Druga vrsta obuhvata simbiotske bakterije, pravi primjer su bakterije iz roda Rhizobium koje žive u simbiozi sa leguminoznim biljkama i bakterije iz roda Azospirillum koje žive u simbiozi sa žitaricama. Simbiotske bakterije nalaze se na i unutar tkiva korijenskih dlačica gdje stimulišu stvaranje nodusa (čvorića) unutar kojih će pretvarati slobodan azot u amonijak koji će biti iskorišćen od strane biljke.
Dodavanje azota u vidu đubriva:
Azotna đubriva obično sadrže azot u nitratnom, amonijačnom, amonijumskom ili urea obliku.
Nitrati (NO3–) se brzo absorbuju od strane biljke u velikim količinama i za razliku od ureje ili amonijaka odmah su dostupni za usvajanje. Nitrati su vrlo pokretni u tlu i brzo stižu do korijena biljke. Primjena azota u obliku amonijum ili kalcijum nitrata omogućava trenutno snabdijevanje biljke hranjivim materijama. Ukoliko se azot primjenjuje u nitratnom obliku takođe se izbjegavaju gubici koji se dešavaju prilikom transformacije ureje u amonijum i iz amonijuma u nitrat.
Amonijak (NH3) se pri normalnom pritisku nalazi u gasovitom stanju ali može se prevesti u tečnost kao što je slučaj sa anhidrovanim amonijakom, kada se bezvodni ili anhidrovani amonijak aplicira u zemljištu, reaguje sa vodom i nastaje amonijumski oblik. Amonijačna đubriva je važno unijeti pod površinu zemlje zbog mogućih gubitaka.
Amonijum (NH4+) se apsorbuje od strane biljke u relativno malim količinama, kao pozitivan jon fiksira se za minerale zemljišta pa je stoga manje je pokretljiv od nitrata. Amonijum se uglavnom pretvara u nitrate pomoću mikroorganizama, ovaj postupak nitrifikacije zavisi od temperature zemljišta i kao i od pH reakcije (povoljni uslovi su: temperatura oko 27 C°, vlažnost na 50 % vodnog kapaciteta, pH 5,5-7,0) traje od jedne do nekoliko nedjelja.
Urejičnu formu azota biljke takođe ne mogu apsorbovati u značajnim količinama, ureja stupa u proces hidrolizacije pri čemu će nastati amonijum, ovaj proces može trajati od jednog do nedjelju dana, zavisno od temperature.
Simptomi nedostatka azota u biljci:
Prvi karakterističan simptom nedostatka N jeste pojava žutila (hloroze) starijeg lišća, ukoliko se nedostatak ne koriguje hloroza postaje sve izraženija a rast biljke usporen, Hloroza nastaje upravo iz razloga utrošnje azota (azot je važan sastojak hlorofila) iz sopstvenih rezervi biljke, razgrađeni azot iz starijeg lišća se transportuje u mlađe djelove biljke gdje je najpotrebniji ali to i dalje znači da postoji manjak azota da bi cjelokupna biljka rasla snažno i zdravo.
Pripremila: dipl. ing. polj. Valentina Stanišić
