Živina je zasebna grupa domaćih životinje koja se od pamtivijeka uzgaja na području Crne Gore. Najznačajnije i one koje se kod nas drže su kokoške, ćurke i vrlo malo guske i patke. Radi se o monogastričnoj, vrlo isplativoj životinji za uzgoj, čije udruženo držanje sa ostalim domaćim životinjama predstavlja ogledalo porodičnog poljoprivrednog domaćinstva. Sa druge strane, u mnogim zemljama (Brazil, Kina, Poljska) živinarstvo je vrlo industrijalizovana i profitabilna grana. Obezbjeđuje veliki obrt na malom prostoru i u kratkom vremenu.
Živina – Crna Gora…
Kada se priča o živinarstvu, vjerovatno se misli na organizovanu proizvodnju, proizvodnju koja je tehnološki dovedena do perfekcije. To je grana o čijoj ugroženosti se ne raspravlja, jer se misli da je maltene konzervirana. Međutim, to je daleko od istine. Iako jeste industrijalizovana, uređena i najvećim dijelom pod kontrolom čovjeka, ona može biti i ekstenzivna, prepuštena prirodi pa je ne treba posmatrati samo kroz jedan sistem proizvodnje.
Prije svega treba poći od činjenice da je 2011. godine 66% crngoroskog živinskog fonda pripadalo porodičnim poljoprivrednim gazdinstvima. Proizvodnja na tim gazdinstvima je mahom otvorenog tipa, organizovana uglavnom na ekstenzivan način. Kontakt živine sa spoljašnjom sredinom je realan, a samim tim postoji otvorenost ka unošenju bolesti unutar jata. Sa druge strane, samo 34% proizvodnje smješteno je u onim, sa početka već opisanim, industrijama farmi, zatvorenog tipa.
Prepoznatost živinarstva u Crnoj Gori
Iako je živinarstvo prepoznato u mnogim razvijenim zemljama, čini se da u Crnoj Gori to nije slučaj, i da je prepušteno samo sebi (izuzimajući velike). U zemljama regije izdvajaju se određene količine novca za subvencije sopstvenih autohtonih rasa kokoši, kako bi se iste sačuvale od izumiranja. Mi sa druge strane nemamo, ili ne želimo da imamo autohtone rase kokoši i druge živine. Zbog navedenog, subvencije kod nas nisu niti predviđene nijedim od prethodna tri donešena Agrobudžeta. Takođe, subvencije na komercijalne nosilje držane na malim gazdinstvima ne subvencionišu se (kao na primjer što se subvencionišu ovce, koze i druge životinje).
Možda je i razumljivo da se veliki sistemi koji se bave živinarskom proizvodnjom ne podržavaju mjerama tipa subvencija, ali je za formiranje, održavanje formiranog jata i uspješnu proizvodnju živinskog mesa, jaja, masti i perja na manjim gazdinstvima razumno podržati takvu proizvodnju. Takva gazdinstva uglavnom drže i druge domaće životinje, a ona koja ne drže treba poticati jer je živina (ponajprije kokoške) u mnogim „kompleksnim” sistemima proizvodnje prepoznata kao najvažnija životinjska vrsta.
Za registraciju živine kao i za njhov uzgoj nije predviđeno subvencionisanje od strane MPŠV.
Dobiti pomoć (na primjer zbog COVID-19) od države izuzetno je teško za male uzgajivače jer dolazimo do problema registracije…
Da li se i kako živina vodi u registrima Ministarstva
Registracija je obavezna za svaku domaću životinju koja se drži radi ostvarivanja prihoda ili iz neke druge potrebe odgajivača. Kod živine, ona se vodi na identičan način kao i za ostale domaće životinje. Neophodno je prvo izvršiti identifikaciju same životinje, a zatim slijedi postupak registracije.
Mada je obavezna, i Zakonom o identifikaciji i registraciji životinja (Sl. Crne Gore 2010. godine) za njeno nesprovođenje propisana kazna, živina se na našem prostoru vrlo rijetko obilježava i vodi po registrima (nožni prstenovi, krilne markice). Samim tim živini se ne može kao neregistrovanoj osigurati pomoć od strane veterinarske ambulante/veterinara, bez novčanog naplaćivanja. A kada se radi o živini koja je bolesna ili povrijeđena imamo problem sa dobrobiti domaćih životinja.
Registracija živine obavezna je ali ne i subvencionisana. Iako se subvencije donose da podstaknu ne samo proizvodnju, već i dobre prakse uzgoja, izgleda da potreba za vođenjem registra nije među prioritetima.
Za obilježavanje živine u praksi je nekoliko rješenja. Neka od najpoznatijih i najpoželjnijih su nožni prstenovi i krilne markice.
Načini uzgoja u živinarstvu
Kada se govori o načinu držanja iliti uzgoja živine tada se pred stočare stavlja nekoliko izbora:
- Prvi je industrijska proizvodnja (konvencionalno držanje) – način koji je danas najprisutniji u poslovanju pravnih lica i poslovnih subjekata. Takav sistem jeste isplativ, i tačno je da se radi o brzom obrtu novca. Takođe ne uzima mnogo vremena, a prilično je siguran plasman proizvoda. On takođe može imati i negativne strane: tržišno visoko-rizičan, ekološki neprihvatljiv i sa puno ulaganja u samom početku, ali i tokom proizvodnje.
- Drugi je ekstenzivan način (na okućnici) – držanje manjeg jata na slobodnom prostoru, bez naročitog vremenskog ograničenja. Živina je smještena u objektima za koje se ne traži neka posebna konstrukcija. Bitno je da je objekat udaljen od drugih objekata za uzgoj životinja, da ne prokišnjava, da nema promaje i da je temperatura u određenim granicama podnošljivosti.
- Treća vrsta uzgoja je organska proizvodnja tj. uzgoj živine. Ovakav način se danas preferira na području zemalja koje vode računa o životnoj sredini i dobrobiti životinja (države EU-a, savezne države SAD-a, Australije). Ovakav način je u skladu sa principima dobre poljoprivredne praske i dosta je strožiji prema odnosu odgajivač – živina. Treba obezbijediti sve što se inače živini obezbjeđuje, i dodatak u vidu slobodnog kretanja na otvorenim ispustima, pristup zemljištu (čeprkanje, „kupanje” u prašini).