Bez obzira na svoju veličinu, produktivnost, organizovanost i kompetentnost, registrovani poljoprivredni proizvođači imaju zakonska prava i obaveze koja ih sljeduju/obavezuju shodno zakonskoj regulativi Crne Gore. Neki zakoni važe za opštu populaciju pa tako i poljoprivrednike, kao Zakon o radu i Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju, dok su neki drugi striktno vezani za same poljoprivrednike, kao što je na primjer Zakon o poljoprivredi i ruralnom razvoju.
Zakonska regulativa u oblasti crnogorske poljoprivrede regulisana je već pomenutim Zakonom o poljoprivredi i ruralnom razvoju (Sl. Crne Gore 56/2009). Pa ipak, prije nego uđemo u pravnu regulativu u oblasti agrara, treba navesti vrste poljoprivrednih gazdinstava (domaćinstava).
Organizacioni oblici poljoprivrednih gazdinstava
- Pravno lice ili preduzetnik;
- Porodično poljoprivredno gazdinstvo;
- Proizvođačka organizacija i
- Obrazovna ili naučno-istraživačka ustanova koja se, između ostalog bavi i poljoprivrednom proizvodnjom.
Ilustracija/foto: Pixabay
Način registracije
Registracija poljoprivrednih gazdinstava u nadležnosti je Odjeljenja za savjetodavne poslove i regionalne kancelarije koja je nadležna prema mjestu prebivališta nosioca gazdinstva → Direktorat za poljoprivredu → MPŠV.
Upis (registracija) je dobrovoljan i besplatan
Nosilac gazdinstva (fizičko lice) podnosi nadležnom tijelu sljedeća dokumenta:
- fotokopiju sopstvene lične karte;
- fotokopiju ličnih karata članova poljoprivrednog gazdinstva (PG-a);
- potvrdu o svom mjestu prebivališta;
- kopiju lista nepokretnosti ili posjedovnog lista za sve parcele koje prijavljuje i obrađuje;
- ukoliko se zemljište ne vodi na nosioca 1/1, potrebo je dostaviti ugovore/saglasnosti o korišćenju parcela sa svim suvlasnicima;
- potvrdu o otvorenom tekućem računu u banci i
- potvrdu o broju životinja (koje se vode na ime nosioca, osim ukoliko se radi o stoci).
»Nosilac PG-a je lice na koga se vodi PG.
Nosilac gazdinstva tj. odgovorno lice (pravno lice) podnosi nadležnom tijelu sljedeća dokumenta:
- fotokopiju svoje lične karte;
- izvod iz CRPS-a (Centralni registar privrednih subjekata Crne Gore);
- fotokopiju kartona deponovanih potpisa;
- kopiju lista nepokretnosti ili kopiju posjedovnog lista za sve prijavljene parcele;
- ukoliko se zemljište ne vodi na nosioca 1/1, potrebo je dostaviti ugovore/saglasnosti o korišćenju parcela sa svim suvlasnicima;
- potvrdu ili izjavu pravnog lica o broju zaposlenih radnika i
- potvrdu o broju životinja (koje se vode na ime nosioca, osim ukoliko se radi o stoci).
Treba imati u vidu da je samo ono gazdinstvo koje je registrovano, prepoznato kao postojeće od strane nadležnog ministarstva. Ono ulazi u bazu podataka i omogućuje mu se učešće na, iz godine u godinu, sve veći broj mjera (kroz subvencije) i programa (IPARD, MIDAS). Istovremeno, gazdinstva koja nisu naturalnog karaktera, već svoje proizvode plasiraju na tržište, u obavezi su da izvrše proces registracije.
Prijavljivanje promjena podataka na gazdinstvima mora se izvršiti, i to najkasnije 30 dana od nastanka promjena koje se odnose na:
- poljoprivredno zemljište i njegovu upotrebu;
- životinje;
- nosioca gazdinstva;
- njegovo prebivalište i
- njegov žiro račun.
»Promjena podataka obavlja se na istom mjestu kao i upis u registar.
Pravne obaveze
Svako registrovano gazdinstvo ima određene obaveze. Između ostalog i plaćanje poreza na dodatu vrijednost (PDV). Ipak postoje izuzeci od ovih pravila, koji slijede u nastavku.
Plaćanje PDV-a nije predviđeno na davanje zemljišta pod zakup, ukoliko je isto duže od 60 dana. Takođe, plaćanjem PDV-a oslobođeni su poljoprivredni proizvodi, proizvodi šumarstva i uzgoja ribe i proizvodi pčelarstva dobijeni na imanjima koja se nalaze u pograničnom pojasu države, kao i na životinje koje se koriste za rad, ispašu ili zimovanje na tim prostorima.
Svi ostali proizvodi i proizvođači koji se vode kao registrovani podliježu poreskoj politici Crne Gore, gdje stopa PDV-a iznosi 21%.
Ilustracuja/foto: Pixabay
Što se tiče plaćanja poreza na nepokretnosti (koji iznosi 0,25-1,00% tržišne vrijednosti iste), on se može umanjiti do 90% za poljoprivredne proizvođače (vlasnici ili korisnici zemljišta) koji su registrovani, potom za pravna lica ili preduzetnike koji se bavi proizvodnjom, preradom, doradom ili pakovanjem poljoprivrednih proizvoda proizvedenih u Crnoj Gori.
Porez na poljoprivredne objekte (0,25-1,00% tržišne vrijednosti) obavezan je za plaćanje, jer i oni spadaju u građevinske objekte, te se kao takvi i vode po evidenciji.
Zakonska prava
Mnogobrojna su prava koja proizilaze iz crnogorske zakonodavne regulative a koja se tiču poljoprivrednika. Prema Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju (Sl. Crne Gore 54/2003), pravo na penziju između ostalog imaju i poljoprivrednici* (osiguranici).
*Pod terminom poljoprivrednici podrazumijevaju se: poljoprivrednici, članovi domaćinstva poljoprivrednika i članovi mješovitog domaćinstva, kojima poljoprivreda nije sporedno zanimanje, i koji nisu osiguranici zaposleni, osiguranici samostalnih djelatnosti, korisnici penzija, koji nisu na školovanju i koji imaju opštu zdravstvenu sposobnost.
Ilustracija
Osiguravati se mogu lica koja su mlađa od 51. (muškarci), odnosno 49 godina (žene). Ukoliko su pak, muškarci, odnosno žene prije navedene starosne granice bili osiguranici druge zaposlenosti (ne-poljoprivredne), onda imaju mogućnost da se osiguraju kao poljoprivrednici i poslije 51. odnosno 49. godine.
Ipak, ukoliko poljoprivrednici nisu uspjeli/mogli/htjeli da se registruju pa ih samim tim Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ne prepoznaje – tu su staračke naknade.
Starčke naknade utvrđuju se od strane MPŠV-a, a značajno se razlikuju od penzija.
Pod jedan, staračke naknade odnose se samo na nosioce poljoprivrednog gazdinstva. Da bi uspio da obezbijedi staračku naknadu nosilac mora:
- da bude stariji od 65 godina (muškarac), odnosno 60 godina (žena);
- da živi na selu i da se bavi poljoprivrednom djelatnošću i
- da ne ostvaruje primanja po drugom osnovu.
»Staračka naknada u 2021. godini iznosila je 73,54 eura na mjesečnom nivou.
Pod dva, staračka naknada za poljoprivrednike obračunava se u visini od 50% najniže penzije u Crnoj Gori. Za najugroženija staračka i seoska domaćinstva koja se bave poljoprivredom, ista mogu ostvariti jednokratnu interventnu pomoć od države u visini od maksimalno petostrukog iznosa staračke naknade za jednu godinu (približno 370 eura, za 2021. godinu).
Pod tri, način isplate naknade vrši se putem pošte, diretnom korisniku. Interventna novčana pomoć, sa druge strane, ostvaruje se preko računa korisnika.
