Proizvodnja vune nije glavni niti primarni proizvod naših proizvođača. To praktično nije slučaj ni sa mnogim drugim proizvođačima u Evropi, pa i u svijetu. Primat je na proizvodnji mesa, manje mlijeka, i na kraju ne i na vuni. Vuna nema upotrebnu vrijednost – bar na našim prostorima.
Ovdje neće biti riječi o proizvodnji vune. Biće riječi o „stvorenom” problemu – vuni, koja zasada, a izgleda još dugi niz godina, će predstavljati neiskorišćeni resurs ovčarstva. Ovdje ćemo napraviti analizu činjeničnih stvari jednog od najvećeg stočarsko-ekološkog problema Crne Gore – vuni.
Koliko zapravo vrijedi vuna?
O vuni
Vuna je u većini slučajeva nusproizvod koji gotovo da nema upotrebnu vrijednost. Njena produkcija po jednom šišanju znatnije varira i kreće se od svega 1 kg pa do 5 kg (na našim prostorima). Ovakav stepen variranja uslovljen je nekim od sledećih faktora:
- Rasom;
- Sojem/varijetetom i
- Manje, ishranom.
Ako se osvrnemo na kvalitet vune tu bi još spadali brojni dodatni faktori kao što su: kvašenje i prljanje životinja, ishrana, reprodukcija, zdravlje i ostali.
Vuna kao nusprodukt spada u 3. kategoriju, što znači da ima nizak rizik po bezbijednost zdravlja ljudi i životinja. Šta više, izdvaja se po nekim karakteristikama kao što su: visok sadržaj bjelančevina, silicijuma i sumpornih aminokiselina (metionin i cistin). Ugljenik čini preko 50% ukupne mase vune, slijede kiseonik, vodonik, azot, sumpor (čak 3,7%) i pepeo – 0,5%.
Ipak, iako je vuna bezbijedna po zdravlje ne znači da je bezbijedna po životnu sredinu. Vodonik, kiseonik, azot, ugljenik, sumpor i pepeo, sve su to elementi koji grade vunu. Ukoliko se ne odlažu ili ne iskorišćavaju na pravilan način, upravo se dešava obrnut proces – što više hranljivih materija i makronutrijenata – to veći problem za ekologiju. Velika koncentracija hranljivih materija na malom prostoru doslovno će upropastiti zemljište, stvoriti sistem spiranja hranljivh materija u vodotokove, a kasnije i bujanje algi u istima.
Vuna – CG
Za naše prostore najveći problem nije kako proizvesti više i kvalitetnije, već kako se izboriti sa već postojećim i nanovo proizvedenim količinama, ne tako kvalitetne vune. Problem nije samo vezan za ovčare, problem je državni, lokalni i ekološki, stvoren i ,,njegovan” sa svačije strane.
Sagledavajući godišnju proizvodnju vune u Crnoj Gori koja iznosi približno 300 tona, dozvolićete da je preslikamo u neke druge mjerne jedinice:
-
Preko 4 300 vagona!
-
Površina veća od 5 stadiona!
-
300 miliona grama teško razgradive sirovine!
Da problem bude veći, ovce se gaje u područjima i državama koje su redom najsiromašnije ili u zoni siromaštva (Kina, Indija, Sudan, Iran, Grčka, Crna Gora). Zakonska regulativa kao i tehnološki povoj u ovakvim državama je slab ili ga gotovo pa i nema, pa ne treba da čudi odlaganje vune na svakom za, proizvođače prihvatljivom mjestu. To su mjesta na kojima se gaje ovce: pašnjaci, kamenjari, pa i u najgorem slučaju – vodotoci.
Postoje i starije tehnologije, prihvatljive za ekonomski siromašnije države koje su se primjenjivale u prošlosti, kao na primjer tkanje. Međutim, i te metode su decenijama napuštene, a gledajući današnje prilike i za tkanje nema nade.
» Tako na primjer, uzgoj ovaca po glavi stanovnika je 3,5x veći u CG u odnosu na FR, a u odnosu na DE čak i znatno više. Tako da, iako smo površinski mali, proizvodimo dosta veliki broj ovaca, a samim tim i dosta vune? Ne. Ovo je manje važno za vunu, ali više za neke druge nusprodukte ovčarstva.«
*FR – Francuska; *DE – Njemačka
Šta vuna sa druge strane nudi?
Vuna ne samo da se može, već se i mora koristiti u mnogim sferama privrede. Od građevine preko proizvodnje hrane sve do kozmetike. U drugim zemljama vuna se prerađuje, istina ne u tolikoj mjeri u kojoj bi trebalo, ali svakako većoj nego na području Crne Gore.
Količina koja se odbaci ili zapali u CG može da posluži za izradu jedne od sledećih stavki:
-
10.000 džempera!
-
34.000 čarapa!
-
70.000 šalova!
-
70.000 kapa!
-
13.000 ćebadi za bebe!
*Vrijednosti su izražene kao zaokruženi brojevi. Tačnija predviđanja proizvodnje moguća su isključivo nakon naučnih i drugih ispitivanja.
Vuneno predivo
Vuna služi i mnogim drugim djelatnostima:
- vuna je odličan termoizolator (GRAĐEVINARSTVO)
- filc je veoma dobar kao đubrivo u poljoprivredi (BAŠTOVANSTVO)
- vuna je najbogatiji prirodni izvor lanolina (FARMACIJA)
A na sve to jagnje domaća životinja sa najmanjim randmanom klanja. A jagnjeće kože? To je tek pravi problem… ne možda ekološki, kao finansijski – a onda – zašto je jagnjetina skupa? Za koga skupa? Za građane ili prirodu, a možda i za jedne i za druge.
