Tokom trajanja pandemije COVID-19, naučni timovi širom svijeta su se okrenuli voću, ljekovitom bilju i povrću sa renomiranim terapeutskim kvalitetima, kako bi ispitali da li isti mogu biti od pomoći u borbi protiv COVID-19.
Iako nije dokazano da bilo koja hrana može izliječiti COVID-19, ipak, zdrav imuni sistem i pravilna ishrana su fundamentalni u održanju zdravlja u ovim izazovnim vremenima, i mogu biti dragocjena odbrana od virusa, zajedno uz socijalnu distancu, pranje ruku i vakcine. Biljke su korištene vijekovima u gotovo svim kulturama širom svijeta kao prirodni lijek za tretman hroničnih infekcija, uključujući i virusna oboljenja. Prije više od 2500 godina, otac zapadne medicine, Hipokrat, je rekao: “ Neka hrana bude tvoj lijek i neka lijek bude tvoja hrana.”
Uvođenje važne, zdrave i ljekovite hrane u opštu javnu ishranu, moglo bi da promijeni tok borbe protiv virusa i drugih bolesti, jačajući naš imuni sistem i zdravlje.
Iako ni jedan od ovih prirodanih izvora ne može zamijeniti lijekove, ipak, ove substance imaju potencijal da reaguju sa virusom na način koji može biti olakšavajući za pacijante i zdravstveni sistem koji se bori sa velikim brojem zaraženih.
Nar
Nar (Punica granatum) je žbun nativan za područje Irana. U tradicionalnoj medicini se koristi zbog antibakterijskih i antiinflamatornih karakteristika. Ekstrakti različitih djelova nara su bogati u fenolnim komponentama, a ekstrakt njegove kore i ulje sjemena imaju visoku antioksidativnu aktivnost. Elagična kiselina je najznačajnija fenolna komponenta sa antiokisdativnim karakteristikama, prisutna u ekstraktu kore nara.
Studija Univerziteta Banja Luka iz Bosne i Hercegovine je pokazala da polifenoli, ekstrahovani upravo iz kore nara, mogu igrati ulogu u inhibiciji koronavirus infekcije.
Ovi ekstrakti su ranije pokazali benefite kod dijabetesa tip 2, kardiovaskularnih bolesti, ateroskleroze, upala i nekih tipova kancera. A najvažnije, pokazali su značajnu antivirusnu aktivnost protiv nekih virusa osim SARS-CoV-2, spriječavajući upade virusa gripe i RNK transkripciju. Bazirano na ovim premisama, naučnici Univerziteta Banja Luka istražuju da li nar može biti pomoćnik u tretmanu i prevenciji COVID-19.
Đumbir
Đumbir (Zingiber officinale) je biljka iz porodice Zingiberaceae. Vijekovima je dio sistema liječenja u Aziji, Indiji, Evropi i na Bliskom Istoku i to poremećaja poput artritisa, uznemirenosti stomaka, astme, dijabetesa i nepravilne menstruacije. “Uživajte u đumbiru ali on nije “lijek” protiv COVID-19” Svjetska Zdravstvena Organizacija (WHO) je informisala javnost tokom prvog talasa COVID-19 2020. godine.
Pošto su teorije o tome da đumbir može izliječiti COVID-19 počele da kruže online, WHO je informisala da prirodni lijekovi, poput đumbira, mogu imati “pozitivan uticaj na zdravlje”, oni ni u kom slučaju nijesu medicinski dokazan tretman za borbu protiv COVID-19. Pregled radova, analizirajući sve kliničke studije o efikasnosti đumbira u tretmanu različitih stanja (uključujući mučninu, gastrointestinalne smetnje, bol, upale i matebolički sindorm), je pokazao da je đumbir, u većini slučajeva, efikasan u ublažavanju simptoma svakog od navedenih stanja. Ali naučnici priznaju da je kvalitet ovih istraživanja neujednačen, i da je potrebno još istraživanja da bi se otkrili stvarni benefii ovog “čudesnog korijena” i da li može biti pomoćno sredstvo u prevenciji i tretmanu COVID-19.
Maslačak
Maslačak (Taraxacum officinale) je široko rasprostranjena dvogodišnja biljka iz familije Asteraceae. Obično se smatra za korov, a ima toliko široku paletu substance, koje su odgovorne za njegove zdravstvene benefite. Aktivne substance iz maslačka uključuju uglavnom fenole i terpene, a prisutni su i ugljenihidrati, proteini, masne kiseline i minerali. Zato se koristio vijekovima u tretmanu najrazličitijih bolesti. Pored ljekovitosti, ima i visok nutritivni sastav pa se koristi za salate, sirup, ali i kao zamjena za kafu i čaj. Upravo ovaj divlji maslačak, koji prirodno raste na livadama ili otvorenim poljima usred korova i trave, je jedna od glavnih biljaka koje mnogi naučnici testiraju za potencijalnu upotrebu protiv COVID-19.
Studija izvedena od strane naučnika iz Frajburga, Njemačka, je pronašla dokaz da je obični maslačak (Taraxacum officinale) sposoban da in vitro blokira interakcije između pika S1 proteina virusa i ljudskog ACE2 površinskog ćelijskog receptora (protein na površini mnogih ćelija za koji se kači sam virus). Iako još uvijek znamo veoma malo o efektima maslačka na zdravlje, korijen ove biljke je takođe ispitivan za potencijalnu upotrebu protiv kancera, i pokazao obećavajuće rezultate kod kancera prostate i dojke.
Kurkumin
Začin kurkuma, dobijen iz rizoma biljke Curcuma longa, koristi se vijekovima u pripremi hrane i tradicionalnim lijekovima za tretman različitih stanja i bolesti. Osnovna aktivna supstance je polifenol kurkumin, narandžasto-žuti prah koji ima moćno anti-inflamatorno dejstvo kao i antioksidativna svojstva. To mu daje potencijal prevencije stanja poput kancera, Alchaimerove bolesti, srčanih oboljenja, artrititsa i dr. Klinička ispitivanja su ipak limitirana. Radi se dosta na tome da se pojača biodostupnost kurkumina ljudskom organizmu, jer je riječ o hidrofobnom molekulu.
Naučnici smatraju da je ovo jedna obećavajuća biljka koja je trenutno predmet ispitivanja. Studija objavljena u Jurnal of General Virology je pokazala da kurkumin može preventivno da djeluje protiv infekcije TGEV (Prenosivog gastroenteritis virusa), tipa koronavirusa koji napada svinje.Kurkumin se pokazao i kao inhibitor replikacije virusa, uključujući virus denge, hepatitis B i Zika virus.
U kontekstu COVID-19, nekoliko studija je pokazalo da kurkumin može da ometa ulazak i replikaciju SARS-CoV-A, ali još jednom, više dokaza je potrebno.
Sladić
Korijen sladića (Radix Glycyrrhizae) koji se široko koristi u medicini i trgovini, je zapravo slatki korijen više različitih vrsta roda Glycyerrhiza (Glycyrrhiza uralensis Fisch., Glycyrrhiza glabra L., ili Glycyrrhiza inflata Bat., iz porodice Leguminosae). Nativan je za južnu Evropu i dijelove Azije. Jedan je od najkorišćenijih biljnih lijekova a važan je i za konditorsku industriju. Zdravstveni benefiti vezani za ovaj korijen su dobro dokumentovani. Prema WHO, sladić se koristi u tretmanu bolnog grla, kašlja i bronhijalnog katara. Igra važnu ulogu u profilaksi i tretmanu čira na želucu i duodenumu, kao i dispepsije. Kao protivupalni agens redukuje alergijske reakcije i spriječava trovanje jetre. U Kini je dokumentovan pozitivan učinak sladića kod umora i iscrpljenosti. Tim naučnika iz Njemačke je sproveo studiju analizirajući uticaj korijena sladića u neutralizovanju SARS-CoV-1 in vitro.
Otkrili su da je glikorizična kiselina, substance koja se u visokoj koncentraciji nalazi u korijenu sladića, djelovala kao aktivan antivirusni sastojak i pokazala antivirusnu aktivnost protiv mnogih virusa, uključujući i herpes simplex virus i humani i životinjski korona virus. Drugom studijom, sprovedenom u Egiptu, a koja predstavlja pregled kliničkih ispitivanja benefita korijena sladića širom svijeta, došlo se do istog zaključka kao kod njemačkih naučnika, što je pokazalo da glikorizin i ekstrakt sladića imaju kapacitet da ometu ulazak virusa u ćelije domaćina.
Majčina dušica, bršljan, jagorčevina i više
Još jedna studija sprovedena od strane istog tima Univerziteta u Frajburgu iz Njemačke, a koji je ispitivao maslačak, ovoga puta se odnosila na 5 ljekovitih biljnih produkata koji intereaguju sa virusom a koji bi potencijalno mogli pomoći u tretiranju simptoma COVID-19.
Ispitivani biljni ekstrakti su bili: 1. Bronchipret – Ekstrakt herbe majčine dušice i lista bršljana, 2. Bronchipret – Ekstrakt herbe majčine dušice i korijena jagorčevine, 3. Imupret ekstrakt – ekstrakt koji je, između ostalog, uključivao cvijet kamilice, herbu maslačka i koru hrasta, 4. Sinupret ekstrakt – ekstrakt herbe verbene, herbe kiselice, cvijeta jagorčevine i zove i korijena lincure, i 5. Tonsipret – ekstrakt normalno korišten u tabletama protiv tonzilitisa (upale krajnika).Rezultati in vitro skrininga su pokazali da bi ekstrakt mogao aktivirati odbrambene mehanizme u ćelijama izloženim virusu.
U slučaju ekstrakta majčine dušice i bršljena, majčine dušice i jagorčevine i imupereta, uočena je sposobnost ometanja replikacije virusa inhibicijom vezivanja SARS-CoV-2 šiljka S1 proteina i ljudskih ACE2 receptora, identifikovanog kao glavnog facilitatora ulaska SARS-CoV-2 virusa u ćeliju domaćina.
Pitate se u čemu je onda problem? Koncentracije ovih ekstrakata, koji inhibiraju interakciju između virusa i domaćina, su visokotoksične za ljude.
Ali nije svo istraživanje bilo uzalud: obje, i impuret i kombinacija majčine dušice i korijena jagorčevine, su pokazale da su sposobne da pokrenu imuni odgovor u nižim koncentracijama koje su bezbjedne za ljude. Pitanje je samo finog nijansiranja koncentracije biljaka u ekstraktu.
Uprkos pozitivnim dokazima. Više istraživanja je potrebno da bi se potvrdili benefiti ovih biljnih lijekova protiv COVID-19 – a da li bi mogli biti korišćeni na pacijetima – ostaje da se testira.
Pripremila: MSc Biologije Tijana Pejatović
