Udružiti se ili ne… Udruženje ili zadruga… Savez ili DOO…

Udruženje – NVO, nema sticanja privredne koristi ⊥ Kooperativa – svojevrsno preduzeće, koje na tržištu ustvari radi ono što radi svako preduzeće – vodi „tržišnu utakmicu”.

Šta udruženje zapravo predstavlja

Udruženje predstavlja pravni okvir jednog klastera (u slobodnom prevodu grupa poljoprivrednika) koji se udružio i koji je stvorio navedeno udruženje. Udruženje je NVO – podliježe Zakonu o nevladinim organizacijama, i kao takvo nosi prednosti i nedostatke koje proizilaze iz Zakona. Sledeće su karakteristike udruženja:

• Neprofitna organizacija, stvorena na dobrovoljnoj osnovi, čiji glavni i jedini cilj nije sticanje profita, već brojne druge indirektno-korisne radnje koje će biti opisane u nastavku teksta;
• Udruženje može da aplicira za grantove koje obezbjeđuje EU;
• Može da aplicira i za nacionalne grantove;
• Članovi se pitaju, je imaju mogućnost demokratskog glasanja;
• Udružnje predstavlja pravno lice, upisano u CRPS.

Ono se ipak može neposredno baviti privrednom aktivnošću, ali samo ukoliko je prethodno upisano u registar privrednih subjekata. Međutim, ukoliko dobit u tekućoj godini prelazi 4 000 eura, onda ono ne može obavljati tu privrednu aktivnost do kraja tekuće godine.

Šta udruženje donosi svojim članovima

Dosta je prednosti koje udruženje donosi svojim članovima (poljoprivrednicima koji su ga osnovali). Ipak, kako se ne radi o pravnom licu koje stiče profit, nije realno i očekivati (direktne) finansijske dobiti od udruženja. Ovdje se više radi o takozvanim mekim uslugama – koje opet imaju svojih prednost. Te prednosti ne donose trenutnu korist, ali je njihova dugoročna korist i ,,stabilna,,. Tu se radi o sledećem:

• Organizovanje stručnih putovanja;

• Omogućavanje umrežavanja poljoprivrednika;

• Stvaranje uslova i mogućosti za obuku poljoprivrednih proizvođača;

• Prezentacija klastera na međunarodnim konferencijama;

• Promovisanje udruženja;

• Lobiranje;

• Market Intelligence i mnoge druge.

Članovi = poljoprivrednici koji učestvuju u osnivanju udruženja.

Kako se osniva udruženje

Kao što je već navedeno udruživanjem poljoprivrednika. Ipak, postoje uslovi koji se moraju ispoštovati prilikom osnivanja, a odnose se na:

1. USLOV = udruženje mogu osnovati minimalno 3 lica (od kojih najmanje 1 mora imati prebivalište, boravište ili sjedište u Crnoj Gori);

2. USLOV = usvojiti statut udruženja i

3. USLOV = osnivanje organa udruženja, a to su: skupština i lice ovlašćeno za zastupanje (direktor, predsjednik, generalni sekretar…)

Primjer domaćeg udruženja – Poljoprivredni klaster Crne Gore

Primjer udruženja u Srbiji – Udruženje odgajivača simentalske rase goveda, Kragujevac

Primjer saveza u Hrvatskoj – Hrvatski savez uzgajivača ovaca i koza

Primjer saveza – Arabian Sport Horse Alliance

Članarina – motorni pogon svakog udruženja

Kako su novčana sredstva pokretač kod započinjanja bilo koje poslovne aktivnosti, tako je i u ovom slučaju, slučaju osnivanja udruženja potreban određeni kapital. Taj kapital obezbjeđuju sami vlasnici udruženja – poljoprivredni proizvođači kroz članarine. Članarine mogu biti različite visine, već u zavisnosti o kojem obimu udruženja se radi (koliko ima članova), kakvi su zadaci udruženja, koji tip udruženja je u pitanju, koji su ciljevi samog udruženja i koliko se jako udruženje želi, ali i ostalih stvari.

Udruženja se dalje mogu udruživati, tvoreći na taj način Savez. Tom Savezu takođe, mogu se priključivati i druga udruženja, a nakon njegovog formiranja. Savez sam po sebi ima veću moć odlučivanja i veliku moć u javnim nastupima.

Podrška od strane države

Pošto se radi o NVO-u, udruženje ima mogućnost dobijanja pomoći od strane države. Ta pomoć može biti u obliku finansijskih sredstava, a može biti i u obliku tehničke opreme, prostorija, i slično. Finansijska pomoć opredjeljuje se kroz Budžet, a dodjeljuje je nadležno Ministarstvo.

Šta sa druge strane predstavlja – KOOPERATIVA

Kooperativa ili zadruga je pravna forma kao i udruženje, ali se razlikuje od istoga po nekoliko pravnih i drugih osnova. Ako govorimo o sticanju dobiti, tada se želi osnovati zadruga, jer je ona direktni učesnik na tržištu kapitala. Pod uticajem je Zakona o kooperativama, a bitno je naglasiti neke od njenih glavnih karakteristika:

• Može da se bavi i komercijalnim aktivnostima (za razliku od udruženja) pri čemu se stiče korist i za samu zadrugu i za njene članove;

• Ukoliko je orjentisana na sticanje dobiti – ne može konkurisati za EU i nacionalne grantove;

• Njena je dužnost plaćanje PDV-a;

• Prisutna demokratska kontrola (članovi glasaju i odlučuju);

• Samostalnost i nezavisnost;

• Takođe je pravno lice, upisano u CRPS.

Što se tiče uslova poslovanja, ona su dosta slična jednom preduzeću. Nadalje, nema ograničenja u sticanju dobiti. Koopetativa se između ostalog može baviti: sakupljanjem proizvoda od proizvođača i njihovim plasiranjem na tržište, pregovaranjem sa Vladom i supermarketima, nabavku repromaterijala…

Šta kooperativa donosi svojim članovima (poljoprivrednicima)

Pa generalno, dosta toga. Pošto je zadruga (kooperativa) dosta „slobodnija” po pitanju učešća na tržište, ona pruža i veće koristi. Tu se radi najčešće o direktnim koristima, a to su:

• Povećani prihodi farmera;

• Bolji kvalitet repromaterijala i krajnjih proizvoda;

• Bolja pozicija farmera, u smisli konkurencije na tržištu;

• Zakonodavna podrška;

• Niži troškovi proizvodnje i marketinga i

• Obuka i usavršavanje.

Osim gore navedenih – beneficija koje se odnose na farmere, postoje i beneficije koje se odnose na ruralnu zajednicu (dodatni prihodi, jačanje ruralnih zajednica) i beneficije za potrošače (kvalitetniji proizvodi, raznolike usluge…).

Kako se osniva kooperativa ili zadruga

Evo nekih od uslova koje treba ispuniti da bi se ona osnovala:

1. USLOV = najmanji broj poljoprivrednih proizvođača (osnivača) iznosi 5;

2. USLOV = osnivanje upravnog odbora;

3. USLOV = da osnovni kapital kooperative čine ulozi članova kooperative

Članarina – motorni pogon i kooperativa

I ovdje se radi kapitalu neophodnom da se pokrete jedna priča. U tom smislu, minimalni ulog svakog člana je 200 eur na godišnjoj razini. Maksimalni udio nije definisan, a bitno je istaći da koliko poljoprivrednik uloži – toliko će imati i ovlašćenja u kooperativi. Veći ulog automatski sa sobom nosi i veću moć odlučivanja i veću dobit.

Podrška od strane države

Zadruge uživaju posebnu zaštitu od strane države. U tom smislu postoje brojne olakšice, „krojene” samo za zadruge, a koje se odnose na mjere agrarne i ekonomske politike, poreske olakšice i druge. Primjer može da nam bude Srbija, u kojoj se zadrugarstvo itekako potiče (novčanim subvencijama).

Osnivači se nazivaju članovi – predlažu upravni odbor koji rukovodi zadrugom.

Primjeri zadruga/kooperativa – Velika kooperativa – Plav (zemljoradnička zadruga), osnovana: 2014.

Stočarska zadruga ,”Ovčari 035″ – Pomoravski okrug, osnovana: 2017.

〉〉 Pravila poslovanja kooperative jasno su i nedvosmisleno regulisana članom 17. Zakona o kooperativama, čime se izbjegavaju potencijalne nesuglasice, pa i nedozvoljena djela upravne skupštine tj. organa uprave kooperative ili udruženja. 〈〈

I za kraj…

Kada se na kraju sagledaju ova dva pravna pojma – postavlja se pitanje od strane crnogorskog poljopriovrednika šta odabrati. A odgovor nije i ne može biti niti jednostavan niti kratak. Sve zavisi od očekivanja poljoprivrednika, grane poljoprivrede kojima se bave, trenutnog stanja na terenu i tržištu i sl.

Ipak – kao generalno najbolja forma, istražena u jednoj studiji, a za crnogorske prilike, bila je da se klaster (grupa poljoprivrednika) okupi tj. osnuje udruženje, iskoristi početne koristi ovakvog pravnog statusa, a kasnije da se osnuje i DOO (društvo sa ograničenom odgovornošću). Ovdje se pak radi o dualnoj organizacionoj strukturi, ili hibridnoj formi – gdje bi klaster predstavljao i udruženje i DOO. Takav primjer imamo u Hrvatskoj. Dualna forma pogodna je samo ukoliko su članovi tj. poljoprivrednici zainteresovani za komercijalne aktivnosti.