Velike grinfild investicije u hidroenergiju širom jugoistočne Evrope suočavaju se sa velikim rizicima i niskim stopama realizacije, prema novom izvještaju CEE Benkvoča, Juronačura, Rivervoča i WWF Adrije, koji takođe ističu devet projekata visokog rizika.
Iako su stotine malih hidroelektrana – koje su veoma štetne za biodiverzitet – izgrađene širom regiona u poslednjoj deceniji, pokušaji izgradnje grinfild hidroelektrana veće od 10 MV uglavnom su bili neuspješni, a to su uspjele samo Albanija i Slovenija.
Ranjivost na sušu, pravni problemi, sve veći otpor javnosti i nedostatak finansiranja su među faktorima koji su zaustavili niz velikih hidroenergetskih projekata poslednjih godina, uključujući dva na rijeci Vjosi u Albaniji, dva u nacionalnom parku Mavrovo u Sjevernoj Makedoniji i nekoliko na rijekama Morači i Vrbasu u Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini.
Hidroenergija je, zajedno sa ugljem, tradicionalno igrala glavnu ulogu u jugoistočnoj Evropi, ali klimatske promjene osporavaju ovu ulogu. Albanija je dodala oko 600 MV u velikim elektranama i još nekoliko stotina megavata u manjim elektranama od 2010. godine, ali je prosječna proizvodnja hidroenergije jedva porasla između 2010. i 2020. U Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Crnoj Gori, koje su izgradile samo male hidroelektrane, prosječna proizvodnja čak se i neznatno smanjila.
Bez straha, vlade i komunalna preduzeća u regionu žele da izgrade još veću hidroelektranu. Bosna i Hercegovina je posebno ambiciozna, planirajući najmanje 12 velikih brana uprkos tome što nije uspjela da završi ni jednu veliku grinfild elektranu u poslednjoj deceniji.
Finansiranje postaje sve oskudnije jer su Evropska investiciona banka, Evropska banka za obnovu i razvoj i njemački KfV u poslednje vrijeme postali oprezniji, ostavljajući kineske i turske banke, kao i američku Međunarodnu finansijsku korporaciju za razvoj (DFC), među rijetkim voljnim kladiti se na tako rizičan sektor.
Ipak, uprkos tome što su kineske kompanije uključene u nekoliko projekata u Bosni i Hercegovini – uključujući fabriku Ulog na gornjoj Neretvi, niz od tri elektrane na Bistrici, a potencijalno i još tri postrojenja na gornjoj Drini – jedino potvrđeno kinesko finansiranje je za kontroverznu elektranu Dabar od 160 MV, za koju je u januaru ove godine potpisan kredit Eksimbanke od 180 miliona eura.
Pipa Galop, CEE Bankwatch Network – „Proizvodnja hidroenergije u regionu ide gore-dolje kao jo-jo zbog klimatskih promjena, što čini beskorisnim izgradnju još brana. Ovo je najočiglednije u zemljama poput Albanije, Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Crne Gore koje su već prilično zavisne od hidroenergije. Potpuno je neshvatljivo da je Crna Gora do kraja 2021. godine imala instalirano samo 2,5 MV solarnih fotonaponskih uređaja. Hitno je potrebna diverzifikacija obnovljivih izvora energije i ozbiljno povećanje energetske efikasnosti.
Amelija Huber, EuroNatur foundation– „Investitore u hidroenergiju i dalje privlači mogućnost besplatnog izvora energije koji je uvijek dostupan, ali hidroenergija je odavno prestala da bude to: prekoračenje vremena i troškova je redosled dana, posebno kada su u pitanju velike hidroelektrane, a rječni tok više nije pouzdan. Povrh toga, mora se uzeti u obzir i veoma negativan uticaj hidroenergije na biodiverzitet rječnih sistema. Zemlje čiji energetski sistemi zavise od hidroelektrane će platiti visoku cijenu kako se uticaji klimatskih promjena intenziviraju, a suše i poplave bivaju sve češće.
Ulrih Ajhelman iz Riverwatch-a – „Pored energetskih aspekata koji govore protiv pregradnje balkanskih rijeka, postoji i činjenica da su rijeke poput Neretve, Drine i drugih od nevjerovatne ekološke vrijednosti. Da li biste se usudili da uništite poslednje preostale stare šume za proizvodnju peleta? Uradili bismo isto sa ovim preostalim netaknutim rijekama ako bismo dozvolili da se pregrade. Na sreću, ljudi sve više shvataju pravu vrijednost balkanskih rijeka i sve više se bore protiv projekata brana i pobjeđuju.
Preuzeto sa: WWF Adria
