Smatra se da su banane prvi put pripitomili ljudi prije 7 000 godina na ostrvu Nova Gvineja. Ali istorija pripitomljavanja banana je komplikovana, dok se o njihovoj klasifikaciji vodi žestoka debata, jer su granice između vrsta i podvrsta često nejasne, prenosi frontiers Science News.
Sada, studija u Frontiers in Plant Science pokazuje da je ova istorija još složenija nego što se ranije mislilo. Rezultati potvrđuju da genom današnjih odomaćenih sorti sadrži tragove tri dodatna, još nepoznata pretka.
„Ovdje pokazujemo da je većina današnjih diploidnih kultivisanih banana koje potiču od divlje banane M. acuminata hibridi između različitih podvrsta. Najmanje tri dodatna divlja ‘misteriozna pretka’ mora da su doprinijela ovom mješovitom genomu prije više hiljada godina, ali još uvijek nisu identifikovana”, rekla je dr Džuli Sardos, naučnica iz The Alliance of Bioversity International i CIAT-a u Monpeljeu, Francuska, i prvi autor studije.
Složena istorija pripitomljavanja
Smatra se da pripitomljene banane (osim fei banana u Pacifiku) potiču od grupe od četiri pretka – bilo podvrste divlje banane Musa acuminata, ili različitih, ali blisko povezanih vrsta. Čini se da je M. acuminata evoluirala na sjevernoj granici između Indije i Mjanmara i da je postajala širom Australazije otprilike 10 miliona godina prije nego što su prvi put pripitomljeni. Dodatna komplikacija je to što varijeteti mogu imati dvije („diploidne“), tri („triploidne“) ili četiri („tetraploidne“) kopije svakog hromozoma, i da mnoge takođe potiču od divlje vrste M. balbisiana.
Nedavne studije manjeg obima sugerišu da čak i ovaj već složen scenario možda nije cijela priča i da su dalji preci povezani sa M. acuminata mogli biti uključeni u pripitomljavanje. Novi rezultati ne samo da potvrđuju da je to zaista slučaj, oni takođe po prvi put pokazuju da su ovi genski fondovi uobičajeni u pripitomljenim genomima banane.
Misije prikupljanja banana
Autori su sekvencionirali DNK u 226 ekstrakata listova iz najveće svjetske kolekcije uzoraka banana u „Musa Germplasm Transit Centre“ u Belgiji. Među ovim uzorcima, 68 je pripadalo devet divljih podvrsta M. acuminata, 154 diploidnim pripitomljenim sortama koje potiču od M. acuminata, i još četiri udaljenije srodne divlje vrste i hibrida kao poređenje. Mnogi su ranije bili okupljeni u posvećenim „misijama sakupljanja banana“ u Indoneziji, na ostrvu Nova Gvineja i autonomnoj oblasti Bugenvil.
Istraživači su prvo izmjerili nivoe srodnosti između sorti i divljih banana i napravili ‘porodična stabla’ na osnovu raznolikosti od 39 031 jednonukleotidnog polimorfizma (SNP). Oni su koristili podskup njih – ravnomjerno raspoređenih po genomu, sa svakim parom koji je razgraničio blok od približno 100 000 ‘DNK slova’ – da bi statistički analizirali porijeklo svakog bloka. Po prvi put su otkrili tragove još tri pretka u genomu svih pripitomljenih uzoraka, za koje još nije poznato poklapanje iz divljine.
Misteriozni preci možda negdje žive
Misteriozni preci možda su odavno izumrli. „Ali naše lično uvjerenje je da oni još uvijek žive negdje u divljini, ili ih nauka slabo opisuje ili ih uopšte ne opisuje, u kom slučaju su vjerovatno ugroženi“, rekla je Sardosova.
Sardosova i saradnici imaju dobru ideju gdje da ih traže: „Naša genetska poređenja pokazuju da je prvi od ovih ‘misterioznih predaka’ morao da potiče iz regiona između Tajlandskog zaliva i zapadno od Južnog kineskog mora. Drugi, iz regiona između sjevernog Bornea i Filipina. Treći, sa ostrva Nova Gvineja.”
Moglo bi pomoći u uzgoju boljih banana
Koje korisne osobine su ovi misteriozni preci mogli doprinijeti pripitomljenim bananama još nije poznato. Na primjer, smatra se da je ključna osobina partenokarpije, postavljanja plodova bez potrebe za oprašivanje, naslijeđena od M. acuminata.
Drugi dopisni autor, dr Matje Ruar, takođe u The Alliance of Bioversity International i CIAT-u, kazao je: „Identifikovanje predaka kultivisanih banana je važno, jer će nam pomoći da razumijemo procese i puteve koji su oblikovali raznovrsnost banana koje se danas posmatraju, što je ključan korak za uzgoj banana u budućnosti.”
„Odgajivači treba da razumiju genetski sastav današnjih pripitomljenih diploidnih banana za njihovo ukrštanje između sorti, a ova studija je veliki prvi korak ka detaljnoj karakterizaciji mnogih od ovih sorti.
Dr Sardos je zaključila:
„Na osnovu ovih rezultata, radićemo sa partnerima na istraživanju i genotipizaciji diverziteta divljih banana u tri geografska regiona koje je naša studija istakla, sa nadom da ćemo identifikovati ove neidentifikovane doprinose kultivisanim bananama. Takođe će biti važno istražiti različite prednosti i osobine koje je svaki od ovih kontributora pružio kultivisanim bananama.